هنگامی که با دندان درد شدید و غیر قابل تحمل به دندانپزشک مراجعه می‌کنید، در اغلب موارد گزینه درمانی عصب کشی دندان به شما پیشنهاد می‌شود. عصب کشی، دندان آسیب دیده را از دست عفونت و پوسیدگی نجات می‌دهد و به شما کمک می‌کند برای مدت طولانی‌تری دندان طبیعی خود را حفظ کنید.
در این مقاله به طور کامل توضیح می‌دهیم که عصب کشی چیست و نحوه عصب کشی دندان چگونه است. اگر دندان شما به عصب کشی نیاز دارد تا پایان با ما همراه باشید.
عصب کشی دندان چیست؟
عصب کشی دندان یا Root Canal یکی از رایج‌ترین درمان‌های دندانپزشکی است که به منظور درمان ریشه و از بین بردن عفونت بخش‌های داخلی دندان آسیب دیده انجام می‌شود. طی این درمان، پالپ عفونی و ملتهب از ریشه و عصب دندان جدا شده و بعد از پاکسازی کامل، فضای تخلیه شده با مواد مخصوص پر می‌شود. این کار موجب تسکین و بهبودی درد شدید دندان خواهد شد.
عصب کشی یک روش برای درمان سه سوته دندان درد نیست اما راه حلی قطعی و مطمئن برای از بین بردن آسیب دیدگی و درد دندان به حساب می‌آید.
اگر هنگام جویدن غذا دندان درد شدیدی را تجربه می‌کنید یا احساس می‌کنید یکی از دندان‌هایتان نبض می‌‌زند (درد ضربان‌دار)، بهتر است هرچه سریع‌تر برای معاینه و پیگیری اقدامات درمانی مناسب به دندانپزشک مراجعه نمایید.
عصب کشی دندان چرا انجام می‌شود؟
هدف از انجام درمان عصب کشی، ترمیم و نجات دندان پوسیده و عفونی به جای کشیدن آن است. در درمان کانال ریشه، عفونت و پوسیدگی پالپ دندان (قسمت نرم و مرکزی دندان که شامل رگ‌های خونی، عصب دندان و بافت‌های همبند است) برداشته شده و این ناحیه کاملا تمیز می‌شود. این کار از سرایت عفونت به بافت‌های مجاور و عوارضی مانند التهاب لثه، بیماری‌های پریودنتال، تحلیل استخوان فک در اطراف ریشه دندان و ورم سایر نواحی صورت، گردن یا سر جلوگیری می‌کند.
به عبارت دیگر دندانپزشک درمان عصب کشی را برای درمان پوسیدگی و رفع عفونت دندان انجام می‌دهد تا دندان شما را حفظ کند.
علائمی که نشان می‌دهد به عصب کشی نیاز داریم؟
مشاهده علائم زیر به شما هشدار می‌دهد دچار پوسیدگی دندان شده‌اید و به درمان کانال ریشه نیاز دارید:
- دندان درد شدید هنگام گاز زدن یا جویدن
- حساس شدن دندان به گرما، سرما و شیرینی
- درد دندان بدون عامل محرک
- ورم بافت لثه در مجاورت دندان پوسیده
- آبسه لثه و خروج چرک به صورت مکرر
- تغییر رنگ و تیره شدن دندان
عصب کشی دندان چگونه انجام می‌شود؟
برای آشنایی با مراحل عصب کشی دندان و اطلاع از اینکه دندان شما چگونه عصب کشی می‌شود این بخش را با دقت مطالعه نمایید.
۱. بی حسی موضعی
قبل از شروع درمان، دندانپزشک ماده بی حسی را در نزدیک‌ترین قسمت بافت لثه در اطراف دندان مورد نظر تزریق می‌کند. بعد از گذشت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه نواحی اطراف دندان پوسیده کاملا بی حس شده و بیمار در حین انجام مراحل بعد درد و احساس ناراحتی نخواهد داشت.
۲. سوراخ کردن دندان
دندانپزشک برای درمان ریشه دندان باید به قسمت‌های داخلی دندان دسترسی داشته باشد. به این منظور، یک سوراخ کوچک در سطح بالایی یا پشتی عاج دندان ایجاد می‌کند.
۳. خارج کردن پالپ مرده
در این مرحله با استفاده از ابزارهای مخصوص بافت پالپ مرده و عصب‌های عفونی مسبب درد دندان، به طور کامل برداشته می‌شود. با این کار بیمار دیگر دردی در دندان پوسیده خود احساس نمی‌کند.
۴. ضد عفونی کانال باز شده دندان
حال نوبت به ضد عفونی کردن فضای خالی ایجاد شده در دندان است. این مرحله بسیار مهم است و باید به درستی انجام شود. دندانپزشک برای ضد عفونی کانال‌های دندان از آنتی‌بیوتیک‌های موضعی استفاده می‌کند. به این ترتیب عفونت ایجاد شده در هسته دندان کاملا از بین رفته و از بروز مجدد آن پیشگیری می‌شود.
۵. جای گذاری ابزار مخصوص عصب کشی
در ادامه مراحل درمان کانال ریشه دندان، یک ابزار انعطاف پذیر مخصوص را در کانال‌های دندان می‌دهند تا فرم مورد نظر برای گذاشتن سیلر و پر کردن دندان تعیین شود. در این مرحله ضد عفونی کامل و نهایی صورت می‌گیرد تا هیچ گونه عفونتی در دندان باقی نماند.
۶. پر کردن دندان
اکنون زمان پر کردن دندان است؛ برای پر کردن دندان از خمیر سیلر و یک ماده لاستیک مانند به نام گوتاپرکا استفاده می‌کنند. خمیر چسبنده سیلر باعث می‌شود که ماده پر کننده دندان در جای خود قرار گرفته و دندان مجددا درگیر عفونت نشود.
اگر دندان شما با مواد پر کننده موقت پر شده باشد، برای جلوگیری از عفونت باید یک جلسه دیگر برای پر کردن دائمی و قرار دادن روکش به دندانپزشک خود مراجعه نمایید.
در نهایت سوراخ ایجاد شده در دندان، توسط سیلانت مسدود می‌شود. هدف از این کار، حفاظت از کانال ریشه دندان در برابر آسیب احتمالی بزاق دهان است.
۷. قرار گیری پست دندان
با توجه به ساختار دندان آسیب دیده ممکن است دندانپزشک در طول فرآیند پر کردن دندان، یک پست را در کانال ریشه قرار دهد.
پست دندان یک پایه کوچک استوانه‌ای است که به منظور ایجاد تکیه گاه برای روکش دندان، نگه داشتن مواد پر کننده در جای خود و حفظ باقی مانده دندان طبیعی، داخل ریشه دندان قرار می‌گیرد. استفاده از پست زمانی لازم است که دندان به دلیل پوسیدگی، شکستگی یا درمان‌های دندانپزشکی تا حد زیادی از بین رفته باشد.
روکش کردن دندان
گام آخر در مراحل عصب کشی دندان، روکش کردن آن است. دندان در این مرحله به دلیل نداشتن پالپ بسیار حساس و آسیب پذیر است. برای حفظ استحکام این دندان و جلوگیری از شکستن آن توصیه می‌شود دندان ترمیم شده خود را روکش کنید.
روکش دندان یک کلاهک کوچک است که به عنوان جایگزین عاج روی دندان قرار می‌گیرد و مقاومت آن را افزایش می‌دهد.
تا قبل از قرار دادن روکش روی دندان، نباید با دندان بدون عصب چیزی را گاز بزنید یا بجوید. بعد از نصب روکش دندان شما عملکرد و استحکامی شبیه به یک دندان طبیعی دارد.
انواع عصب کشی دندان
دندانپزشکان بر اساس شدت و ماهیت مشکل دندان، روش‌های مختلفی را برای درمان کانال ریشه توصیه می‌کنند که هر یک از آن‌ها می‌کوشد به روشی خاص درد دندان را کاهش داده و دندان‌های طبیعی را حفظ کند.
روش‌هایی که در ادامه به معرفی آن‌ها می‌پردازیم از از درمان‌های اولیه تا درمان‌های پیچیده‌تر و مداخلات جراحی را شامل می‌شود:
- روش پالپوتومی و پالپکتومی: این‌ها روش‌هایی هستند که عمدتا برای دندان شیری کودکان انجام می‌شوند. پالپوتومی (Pulpotomy) شامل برداشتن پالپ عفونی از تاج دندان است، در حالی که پالپکتومی (Pulpectomy) به معنای برداشتن کل پالپ از تاج و ریشه دندان است. هدف این روش‌ها حفظ سلامت دندان شیری تا زمانی است که دندان به طور طبیعی بیفتد. (به نقل از East Orange Endodontics)
- درمان غیر جراحی کانال ریشه: رایج‌ترین روش برای درمان ریشه دندان پوسیده روش غیر جراحی است. نحوه عصب کشی دندان در این روش شامل ایجاد دسترسی به محفظه پالپ، برداشتن بافت‌های عفونی و ملتهب، تمیز کردن و شکل دادن کانال و در نهایت پر کردن دندان است.
- اپیکواکتومی (Apicoectomy) یا میکروسرجری (Microsurgery) ریشه: در صورتی که مشکلات ریشه دندان با روش‌های معمول رفع نشوند یا عفونت و التهاب ریشه دندان به استخوان فک سرایت کرده و بیمار درد شدیدی داشته باشد، روش میکروسرجری ریشه پیشنهاد می‌شود. در این روش، دندانپزشک با دسترسی به نوک ریشه بافت‌های عفونی را برمی‌دارد و برای ترمیم کانال ریشه از مواد پر کننده استفاده می‌کند.
مراقبت های لازم پس از انجام عصب کشی دندان
مراقبت‌های لازم بعد از عصب کشی چیست؟ برای محافظت از دندانی که تحت درمان کانال ریشه قرار گرفته، نکات و موارد زیر را مد نظر قرار دهید:
- تا قبل از رفع کامل اثر داروی بی حسی، از خوردن و نوشیدن خودداری کنید زیرا خطر گاز گرفتن زبان و قسمت‌های نرم دهان وجود دارد.
- در روز اول بعد از درمان به صورت نیمه دراز بکشید تا جریان خون و میزان فشار به سر و صورت کاهش یابد.
- برای تمیز نگه داشتن محیط دهان و جلوگیری از ایجاد عفونت، دهان خود را به طور مرتب بشویید. برای این کار از محلول آب گرم و مقداری نمک استفاده کنید.
- تا ۴۸ ساعت بعد از عصب کشی دندان از انجام فعالیت‌های جسمانی شدید مانند کوهنوردی و دویدن اجتناب نمایید.
- اگر احساس درد و نارحتی دارید داروهای مسکن مصرف کنید. در شما نباید بیشتر از چند روز طول بکشد.
- ممکن است دندانپزشک برای درمان هر نوع عفونت باقی مانده برایتان آنتی بیوتیک تجویز کند، توصیه‌های دندانپزشک در مورد مصرف داروها را جدی بگیرید.
- اگر پانسمان دندان افتاد حتما به دندانپزشک خود اطلاع دهید،
- برای جلوگیری از ایجاد پلاک و پوسیدگی دندان به طور مرتب مسواک بزنید و نخ دندان بکشید.
- آرام مسواک بزنید تا به دندان‌ها و بافت لثه آسیبی وارد نشود.
- از جویدن غذاهای سفت و ترد پرهیز کنید تا دندان‌هایتان فرصت کافی برای بهبودی و ترمیم داشته باشند.
مشکلاتی که ممکن است در درمان کانال ریشه پیش بیایند
- باقی ماندن یک کانال درمان نشده: ممکن است دندانپزشک شما در طول درمان یکی از کانال‌های ریشه را پیدا نکند. درمان نشدن هر یک از کانال‌ها می‌تواند موجب عود مشکل و سرایت عفونت به استخوان فک شود.
- عدم پاکسازی کامل کانال‌های دندان: حتی اگر ذره‌ای عفونت در کانال دندان باقی بماند مشکلاتی مانند نشت عفونت به بافت‌های مجاور، بروز دردهای شدید و التهاب دور از ذهن نخواهد بود.
- پر نشدن کامل کامال ریشه: اگر دندانپزشک کانال‌های ریشه را به درستی و کامل پر نکند، امکان بروز مجدد عفونت وجود دارد.
- ترک خوردن ریشه دندان: گاهی در طول فرآیند درمان ریشه دندان ترک می‌خورد یا ابزار عصب کشی در کانال می‌شکند یا حتی ممکن است کانال سوراخ شود. این اتفافات اگرچه به ندرت اتفاق می‌افتند اما می‌توانند پر کردن صحیح دندان را دشوار کنند.
- درد، تورم و التهاب: این موارد از جمله عوارض شایع هستند که بعد از گذشت ۳ تا ۷ روز به طور طبیعی یا با مصرف داروهای مسکن و آنتی بیوتیک‌های تجویزی از بین می‌روند.
- افزایش حساسیت دندان: در روزهای نخست، ممکن دندان‌های شما کمی حساس شود. این موضوع به دلیل تغییر در ساختار دندان اتفاق می‌افتد و به تدریج برطرف می‌شود.
سوالات متداول
در این بخش به سوالات متداول شما عزیزان در مورد عصب کشی پاسخ می‌دهیم.
آیا عصب کشی دندان درد دارد؟
درمان عصب کشی دندان با بی حسی موضعی انجام می‌شود و بیمار در طول درمان دردی احساس نمی‌کند. اما اندکی احساس درد و ناراحتی بعد از درمان وجود دارد که طی چند روز کاهش یافته و از بین می‌رود. اگر درد شدیدی را تجربه می‌کنید یا بعد از چند روز بهبودی حاصل نشده است، حتما به دندانپزشک خود اطلاع دهید.
در چه شرایطی ممکن است نیاز به عصب کشی مجدد باشد؟
ترمیم و پر کردن نامناسب دندان، فاصله زمانی بیش از حد بین جلسات عصب کشی و پر کردن دندان، پیدا نشدن یکی از کانال‌های ریشه، پر نشدن کامل کانال‌ها، بروز خطا در حین درمان، پوسیدگی مجدد دندان، ایجاد ضایعه در انتهای ریشه و شکستن فایل داخل ریشه کانال از جمله دلایل نیاز به عصب کشی مجدد دندان هستند.
چه روش های درمانی جایگزینی برای عصب کشی دندان وجود دارد؟
روش‌هایی مانند کشیدن دندان و ایمپلنت، پاکسازی عمیق دندان، جراحی برای درمان کانال ریشه، ازون درمانی و گذاشتن سرپوش مستقیم پالپ راه کارهایی هستند به جای عصب کشی دندان توصیه می‌شوند.
اگر دندان به موقع عصب کشی نشود چه اتفاقی میوفتد؟
به تعویق انداختن درمان کانال ریشه موجب گسترش عفونت به بافت‌های اطراف شده و عوارض شدید مانند التهاب لثه، تحلیل و تخریب استخوان فک و حتی از دست دادن دندان را در پی دارد.
آیا می‌شود دندان روکش شده را عصب کشی کرد؟
در صورت نیاز به عصب کشی دندان روکش شده، دندانپزشک می‌تواند این درمان را از روی روکش انجام دهد یا اینکه روکش را برداشته و ریشه دندان را درمان کند. گاهی نیز برای برطرف شدن احتمال عفونت در ریشه دندان آنتی بیوتیک تجویز می‌شود.
همانطور که گفته شد عصب کشی دندان یک روش استاندارد و متداول برای از بین بردن عفونت بخش‌های داخلی دندان و ترمیم دندانی است که به شدت پوسیده و آسیب دیده است. همانطور که میدانید عصب کشی یک درمان تخصصی است که حتما باید توسط متخصص درمان ریشه انجام شود.
حالا که میدانید عصب کشی دندان چیست، اگر به طور مرتب دچار دندان دردهای شدید می‌شوید، در اولین فرصت برای معاینه، درمان ریشه و ترمیم خود با مطب دکتر علیرضا خدیوی تماس بگیرید.
