دندان غایب همان دندان‌های دائمی هستند که به دلیل عدم تشکیل جوانه دندانی یا کشیده شدن هم اکنون در داخل دهان وجود ندارد و جای آن خالی است.
مشکل نداشتن یک دندان ممکن است برای هر فردی وجود داشته باشد. دندان غایب تاثیر منفی بر زیبایی ظاهری، اعتماد به نفس و سلامت عمومی فرد دارد. بنابراین باید به دنبال راه حلی برای پر کردن جای خالی دندان از دست رفته کرد.
در دنیای امروز علم دندانپزشکی روش‌های مختلفی برای درمان دندان غایب ارائه کرده است. برای آشنایی با دلایل نداشتن یک دندان و روش‌های درمانی موجود برای رفع این ناهنجاری تا پایان با ما همراه باشید.
علت ایجاد دندان غایب در دهان
هر فرد ممکن است جای خالی یک یا چند دندان غایب در دهان خود داشته باشد. اما اینکه چرا دندان در جای خود وجود ندارد دلایل مختلفی دارد که آن‌ها را توضیح می‌دهیم.
۱- دلایل ژنتیکی و مادرزادی
به طور طبیعی دندان‌ها از سن ۶ ماهگی به تدریج در دهان ظاهر شده و رشدشان تکمیل می‌شود. اما برخی افراد حتی در سنین بزرگسالی نیز یک چند دندان را در نمی‌آورند. در واقع ریشه دندان در هنگام تولد در این افراد وجود ندارد. در اغلب موارد بروز این مشکل مربوط به سابقه خانوادگی و ژنتیک است. یعنی یکی از والدین مشکل عدم رویش دندان را داشته است. البته گاهی نیز این مسئله بدون دخالت وراثت پیش می‌آید. در موارد نادری نیز مینای دندان استحکام کافی ندارد که منجر شکل گیری دندان‌های مخروطی می‌شود.
۲- دلایل اکتسابی
برخی افراد بدون هیچ مشکل مادرزادی همه دندان‌های شیری و دائمی‌شان به موقع رشد کرده و کامل می‌شود اما در طول زمان به دلایل اکتسابی یک یا چند دندان خود را از دست می‌دهند. دلایلی از قبیل:
خرابی و پوسیدگی دندان
کسانی که به بهداشت دهان و دندان خود توجه کافی ندارد و به طور مرتب دندان‌ها را مسواک نمی‌زنند، به مرور با مسئله جرم و پلاک دندان روبرو می‌شود. پلاک دندان نوعی بیوفیلم باکتریایی است. این باکتری‌ها شکر و نشاسته را به اسید تبدیل می‌کنند. اسید ایجاد شده مواد معدنی مینای دندان را در خود حل کرده و با تخریب آن زمینه را پوسیدگی دندان فراهم می‌کند.
دندان پوسیده اگر به موقع درمان نشود دندان از بین رفته و باید از دهان خارج شود. به این ترتیب جای دندان از دست رفته در دهان خالی می‌شود.
عفونت و التهاب لثه
بافت لثه به گونه‌ای است که باعث پایداری و ثبات دندان در جای خود می‌شود. لثه از ریشه دندان محافظت کرده و استخوان فک را تحریک می‌کند تا در اطراف ریشه دندان را به اندازه کافی رشد کند. زمانی که به دلیل بیماری یا عدم رعایت بهداشت دهان و دندان، لثه دچار عفونت و التهاب می‌شود خاصیت خود را از دست می‌دهد.
در واقع لثه ملتهب باعث لقی دندان و آشکار شدن ریشه آن می‌شود. در نهایت راه برای حمله باکتری‌ها به ریشه دندان باز شده و دندان پوسیده شده و از دست می‌رود.
ضربه و تروما
برخورد ضربه شدید یا تروما به دندان در جریان تصادفات رانندگی، حوادث ورزشی یا اتفاقات دیگر استخوان فک، لثه و دندان آسیب جدی وارد می‌کند. تاثیر این نوع ضربات حتی ممکن است بعد از مدت‌ها خود را نشان داده و باعث از بین رفتن یک یا چند دندان شود.
عوارض دندان از دست رفته
زمانی که فرد به هر دلیل دندان خود را از دست می‌دهد یا به طور مادرزادی دندانی را ندارد، وجود جای خالی دندان غایب مشکلاتی را برای او ایجاد می‌کند.
مشکل در خوردن و آشامیدن
با وجود جای خالی دندان غایب فرد به خوبی نمی‌تواند غذا را گاز بزند یا بجود. همچنین هنگام خوردن و آشامیدن این قسمت از دهان در معرض آسیب قرار دارد. به طوری که ممکن است انواع مشکلات برای لثه پیش آمده و فرد را آزار دهد.
از دست دادن زیبایی لبخند
با وجود دندان از دست رفته زیبایی و تقارن لبخند نیز از بین خواهد رفت. وجود فضای خالی بین دندان‌ها و عدم تقارن میدلاین (خط وسط دندان‌ها) باعث نقص در زیبایی چهره و لبخند خواهد شد.
بهم خوردن نظم و هماهنگی دندان‌ها
نداشتن یک دندان و وجود فضای خالی بین دندان‌ها شرایط را برای حرکت و جابجایی سایر دندان‌ها فراهم می‌کند. در واقع جای خالی دندان از دست رفته باعث می‌شود دندان‌های دیگر به مرور به سمت فضای خالی حرکت کنند. این جابجایی اکلوژن دندان و نظم و هماهنگی آن‌ها را بهم ریخته و گاهی موجب کج شدن دندان‌ها می‌شود. در نتیجه مشکلات زیبایی و جویدن فرد تشدید خواهد شد.
روش‌های درمان دندان غایب
عوارض دندان از دست رفته و تاثیری که نداشتن دندان بر زندگی روزمره فرد دارد لزوم درمان دندان غایب را به خوبی آشکار می‌سازد.
از بین بردن فاصله دندان که در نتیجه دندان غایب ایجاد شده است به روش‌های مختلفی انجام می‌شود. انتخاب طرح درمان مناسب برای درمان این ناهنجاری به ویژگی‌های خاص فکی و دندانی هر بیمار، سن و ترجیح او بستگی دارد. در نهایت ارتودنتیست یا جراح ایمپلنت است که روش درمانی را انتخاب می‌کند.
رایج‌ترین راهکارهای دندانپزشکی برای درمان دندان غایب شامل گزینه‌های زیر است:
۱- ارتودنسی برای دندان غایب
اولین راه حل برای درمان دندان غایب، نزدیک کردن دندان‌های کناری به هم با کمک دستگاه‌های ارتودنسی است. در این روش ارتودنتیست دستگاه ارتودنسی را به گونه‌ای تنظیم می‌کند که دندان‌ها به مرور به هم نزدیک شده و فضای خالی ایجاد شده را پر کنند. با اینکار بدون اینکه نظم و هماهنگی دندان‌ها بهم بریزد جای خالی ناشی از نداشتن یک دندان و عوارض بعدی آن از بین می‌رود.
چه نوع درمان ارتودنسی برای دندان غایب به کار می‌رود؟
در اغلب موارد برای درمان فضای خالی دندان دندان‌های غایب از روش ارتودنسی ثابت استفاده می‌شود. درمان ارتودنسی از زمانی آغاز می‌شود که رویش و رشد همه دندان‌های دائمی کامل شده باشد. در این روش ارتودنتیست با کمک سیم‌های ارتودنسی ثابت فاصله موجود بین دندان‌ها را کم می‌کند. و در برخی موارد نیز درمان ارتودنسی به منظور بازکردن فضا برای کاشت ایمپلنت به کار می‌رود.
روند درمان ارتودنسی برای دندان غایب
معمولا بیشترین دندان‌هایی که دچار این مشکل می‌شوند دندان دوم در فک بالا و دندان آسیا کوچک دوم در فک پایین است. بنابراین ممکن است ارتودنتیست تشخیص دهد با ارتودنسی دندان جلو مشکل رفع خواهد شد.
در واقع در این روش سعی می‌شود دندان‌های عقبی به سمت جلو آورده شده و فضای خالی بین دندان‌های قدامی با تغییر موقعیت دندان‌های عقبی بسته شود.
مزیت درمان ارتودنسی این است که فضای خالی به وجود آمده با دندان‌های خود بیمار پر شده و نیازی به قرار دادن جسم خارجی در دهان نیست.
۲- کاشت یا ایمپلنت دندان
روش مطمئن و حرفه‌ای دیگر برای پر کردن جای خالی دندان از دست رفته در دهان کاشت دندان یا ایمپلنت است. با به کاشت ایمپلنت و روش بریج دندان، دندانپزشک با باز کردن فضای دندان‌های غایب از بروز مشکلات بعدی جلوگیری می‌کند.
۳- بریج دندان
در صورتی که تعداد دندان‌های غایب بیش از یک دندان باشد معمولا روش‌های پروتز و بریج دندانی به کار برده می‌شود. در بریج بر خلاف ایمپلنت نیازی به کاشت پایه در استخوان فک وجود ندارد. در این روش دندان‌های کناری به عنوان پایه عمل می‌کنند و پروتز دندانی در فضای خالی قرار می‌گیرد.
برای درمان دندان غایب ارتودنسی بهتر است یا ایمپلنت؟
روش ارتودنسی بهترین روش برای پر کردن جای خالی دندان در دهان است، مگر اینکه فاصله بین دندان‌ها به قدری زیاد باشد که امکان بستن آن با درمان‌های ارتودنسی وجود نداشته باشد. در این صورت روش‌های درمانی دیگر از قبیل جراحی ایمپلنت، بریج دندانی یا پروتز متحرک توصیه می‌شود.
با همه این‌ها آنچه تصمیم گیری نهایی در مورد طرح درمان را تعیین می‌کند، فاکتورهایی از قبیل شرایط بیمار، وجود و یا عدم وجود شلوغی و نامرتبی دندان‌ها، نمای نیمرخ بیمار، میزان بیرون زدگی دندان‌های جلویی و تصاویر رادیوگرافی است.
روش تشخیص کمبود مادرزادی دندان‌ها
آنچه مسلم است اینکه کمبود دندان‌های شیری منجر به کمبود دندان‌های دائمی جایگزین خواهد شد. در نتیجه مواردی مانند وجود فاصله زیاد بین دندان‌های دائمی و باقی ماندن طولانی مدت دندان‌های شیری در سنین بزرگسالی را می‌توان به عنوان نشانه‌هایی برای تشخیص کمبود مادرزادی دندان‌ها در نظر گرفت.
البته که تشخیص دقیق این ناهنجاری نیازمند معاینه دقیق و گرفتن عکس رادیولوژی است. اگر دندان شیری فرزند شما بعد از سن ۱۲ سالگی هنوز نیفتاده و با دندان دائمی جایگزین نشده است توصیه می‌شود برای تشخیص زود هنگام اختلال کمبود مادرزادی دندان هر اولین فرصت به ارتودنتیست مراجعه نمایید.
کلام آخر
درمان دندان غایب، یک درمان پیچیده در دندانپزشکی محسوب می‌شود که نیازمند تشخیص درست و به موقع و انتخاب روش درمانی مناسب است. زمانی که از روش ارتودنسی برای پر کردن جای خالی دندان از دست رفته استفاده می‌کنید، دیگری نیازی به ایمپلنت ندارید. اما اگر فضای خالی به حدی باشد که با ارتودنسی پر نشود با کمک ارتودنسی فضا برای انجام درمان‌های دیگر مانند پروتز و ایمپلنت باز می‌شود.
ذکر دوباره این موارد برای این است که به شما بگوییم ارتودنسی دندان برای دندان غایب باید به صورت کاملا حرفه‌ای و توسط متخصص با تجربه انجام شود.
