صدا دادن فک عارضه‌ای شایع است که گاهی با درد همراه بوده و فرد را وادار به مراجعه به پزشک می‌کند. بروز اختلال در مفصل گیجگاهی می‌تواند علت تق تق کردن فک و شنیدن صدا قولنج فک باشد. در این اختلال عضلات جونده، مفصل گیجگاهی فک یا هر دو دچار مشکل می‌شوند.
اگر می‌خواهید اطلاعات بیشتری در مورد علت صدا دادن فک هنگام غذا خوردن و صحبت کردن کسب کنید و با روش‌های درمان پزشکی و خانگی آن آشنا شوید، تا پایان این مقاله با ما همراه باشید.
صدا دادن فک چیست؟
عارضه صدا دادن فک یا کلیک فک مشکلی است که هر فرد در هر سنی ممکن است آن را تجربه کند.
استخوان فک، در دو طرف صورت توسط مفاصل گیجگاهی به جمجمه متصل شده است. مفاصل گیجگاهی و عضلات فک وظیفه باز و بسته شدن آن را هنگام جویدن، صحبت کردن، خمیازه کشیدن و غیره بر عهده دارند. بروز هر گونه اختلال در عملکرد مفاصل باعث صدا دادن و تق تق کردن فک میشود.
این اختلال می‌تواند عضلات جونده، مفصل فک یا هر دو را درگیر کند. گاهی وجود مشکل در سایر قسمت‌های حفره دهان و فک علت مختل شدن عملکرد فک و صدا دادن آن است. سندروم مفصل گیجگاهی فکی با درد فک پایین همراه است.
دلایل صدا دادن فک در باز و بسته شدن
علت صدا دادن فک هنگام باز و بسته شدن که گاهی با درد همراه است، می‌تواند به دلیل کشیده شدن بیش از حد آرواره فک باشد. مثل زمانی که هنگام غذا خوردن یا خمیازه کشیدن دهان را بیش از حد باز می‌کنیم. در موارد دیگر علت صدا دادن فک هنگام غذا خوردن یا صحبت کردن وجود اختلال در مفصل گیجگاهی فک است. اختلال در عملکرد مفصل فک به عنوان TMD (اختلال گیجگاهی فکی) یا TMJD (اختلال مفصل گیجگاهی فکی) شناخته میشود.
به طور کلی علت صدا دادن فک هنگام باز و بسته شدن شامل موارد زیر است:
- اختلالات مادرزادی
- استفاده زیاد از فک مانند عادت آدامس جویدن مداوم
- عادت دندان قروچه و فشردن دندان‌ها بهم
- غذا خوردن و جویدن یک طرفه
- گاز گرفتن غیر مسطح به دلیل استفاده از دندان مصنوعی، مشکل پر کردن یا روکش دندان
- عادت جویدن ناخن
- گاز گرفتن لب یا داخل گونه
چه بیماری هایی باعث صدای قولنج فک می شوند؟
در برخی موارد علت صدا دادن فک هنگام غذا خوردن و صدای قولنج فک وجود برخی بیماری‌ها تشخیص داده میشود. از جمله بیماری هایی که علت تق تق کردن فک هستند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
وجود ناهنجاری یا مال اکلوژن دندان‌ها
وجود هر نوع ناهماهنگی ناهنجاری در استخوان فک و دندان‌ها که به عنوان مال اکلوژن شناخته می‌شوند می‌تواند علت صدا دادن فک باشد. ناهنجاری‌های فک و دندان مانند اوربایت، آندربایت و اورجت دندان با انواع روش‌های ارتودنسی قابل درمان هستند.
عفونت دهان و دندان
در برخی موارد علت تق تق کردن فک ناشی از وجود عفونت در محیط دهان مانند عفونت لثه یا عفونت دندان است. اگر احساس خشکی دهان، طعم بد در دهان، درد صورت یا التهاب دارید توصیه میشود برای تشخیص وجود عفونت به دندانپزشک مراجعه نمایید. در اغلب موارد عفونت دهان با داروهای آنتی بیوتیک درمان میشود.
ضربه و آسیب به فک
آسیب به فک، شکستگی یا در رفتگی آن در اثر ضربه یا تروما باعث اختلال در عملکرد مفصل فک و صدا دادن آن میشود. رایج‌ترین علل آسیب به فک شامل تصادفات جاده‌ای، آسیب‌های ورزشی، سقوط از ارتفاع و آسیب‌های فیزیکی است. البته عاداتی مانند جویدن ناخن و اشیا سخت، دندان قروچه کودکان جویدن آدامس نیز در درازمدت می‌توانند به فک آسیب برسانند.
اگر صدا دادن فک با علائمی مانند خونریزی، کبودی و التهاب همراه باشد، بهتر است هرچه سریعتر برای درمان‌های پزشکی اقدام نمایید.
آرتروز فک
بیماری آرتروز فک یا آرتریت یکی از دلایل صدای فک هنگام باز و بسته شدن است. این بیماری باعث تخریب بافت غضروفی در مفصل گیجگاهی شده و با علائمی مانند درد مفصل، کاهش دامنه حرکتی مفصل، احساس سفتی در فک، التهاب و تورم مفصل همراه است. برخی از بیماران آرتریت روماتوئید دچار خستگی و کاهش اشتها نیز می‌شوند.
سندروم درد میوفاسیال
سندروم درد میوفاسیال که به دلیل انقباض مکرر عضلات در دراز مدت اتفاق می‌افتد یکی دیگر از دلایل صدای فک است. این سندروم یک اختلال درد مزمن است که برخی نقاط خاص از عضلات را درگیر می‌کند. معمولا کسانی دچار این سندروم می‌شوند که شغل سختی دارند یا فعالیت ورزشی را انجام می‌دهند که باید حرکات خاصی را دائما تکرار کنند.
این عارضه با علائمی از قبیل درد عضلانی، درد مداوم یا پیشرونده، مشکلات خواب و تغییرات خلق و خو همراه است.
تومورها
تومورها ممکن است در هر ناحیه‌ای از دهان ایجاد شوند. گاهی محل تومور به نحوی است که حرکت فک را تحت تاثیر قرار داده و باعث ایجاد صدا در مفصل فک میشود. برخی تومورها نیز بدخیم بوده و منجر به سرطان می‌شوند. علائم خطر نشان‌دهنده وجود تومور عبارتند از زخم دهان، مشکل در استفاده از دندان مصنوعی، درد شدید گوش، احساس وجود توده در دهان، کاهش اشتها و وزن، مشکل در باز و بسته کردن دهان.
آپنه خواب
آپنه خواب نوعی اختلال شایع در خواب است که فرد در طول مدت خواب تنفس سطحی یا مکث تنفسی دارد. این اختلال به مرور به فک آسیب رسانده و باعث صدا دادن آن میشود. اگر علائمی مانند خواب آلودگی در طول روز، سردرد یا اختلالات خلقی دارید و اطرافیان از خروپف کردن شما در زمان خواب شکایت می‌کنند به احتمال زیاد شما دچار آپنه خواب هستید. این عارضه علاوه بر صدای فک خطر ابتلا به بیماری‌های جدی دیگری مانند فشار خون بالا، حمله قلبی و چاقی را افزایش می‌دهد.
صدا دادن فک با چه علائمی همراه است؟
عارضه صدای فک علاوه بر تق تق کردن و شنیدن صدایی شبیه به ترکیدگی یا ساییدگی هنگام باز و بسته کردن دهان ممکن است با علائم دیگری نیز همراه باشد. شایع‌ترین علائم صدای فک عبارتند از:
- درد و ناراحتی در استخوان و مفصل فک
- سوزش فک و صورت
- درد عضلات گردن
- درد دندان
- سردرد
- درد گوش
- احساس زنگ زدن یا پر بودن گوش
- قفل شدن فک (با احساس درد یا بدون وجود درد)
- درد و سفتی عضلات صورت هنگام صبح و بعد از بیدار شدن از خواب
- دشواری باز و بسته کردن دهان هنگام صحبت کردن و غذا خوردن
- مشکل در گاز زدن، جویدن و بلع غذا
- مشکل در نحوه قرار گیری دندان‌های بالا و پایین روی هم
آیا صدا دادن فک خطرناک است؟
همانطور که گفته شد صدا دادن فک علل مختلفی دارد. تشخیص اینکه آیا صدا دادن فک خطرناک است یا خیر به علت بروز آن، شدت آسیب وارده به استخوان و مفصل فک و شرایط بیمار دارد. مسلما در مواردی که آسیب جدی به فک وارد شده و باعث صدا دادن آن شود این عارضه می‌تواند خطرناک باشد.
به طور معمول تا زمانی که صدای فک با درد همراه نباشد نیازی به مراجعه به پزشک و اقدامات درمانی وجود ندارد. اما اگر احساس درد دارید یا برای باز و بسته کردن فک دچار مشکل می‌شوید بهتر است برای یافتن علت و تشخیص خطرناک بودن آن به پزشک مراجعه نمایید.
برای درمان صدای فک به چه پزشکی مراجعه کنیم؟
اگر احساس می‌کنید هنگام غذا خوردن یا باز و بسته کردن دهان فک شما صدا می‌دهد بهتر است برای تشخیص علت و درمان به پزشک یا دندانپزشک مراجعه کنید.
در مواردی که اختلال مفصل گیجگاهی شدید نیست معمولا با روش‌هایی مانند تغییر سبک زندگی و فیزیوتراپی مشکل قولنج و درد فک درمان میشود. اما در صورت صدای زیاد، وجود مال اکلوژن یا آسیب به مفصل و استخوان فک، بیمار به متخصص ارتودنسی یا متخصص جراحی فک و صورت ارجاع داده میشود. در این موارد بعد از بررسی میزان دشواری باز و بسته کردن دهان، شدت درد و وجود التهاب در عضلات و مفاصل روش درمانی مناسب تجویز خواهد شد.
روش های درمان صدا دادن فک
برای درمان صدا دادن فک دو روش کلی پیش روی شما قرار دارد: درمان خانگی و درمان با روش‌های پزشکی.
در صورتی که مشکل شما شدید نیست و گاهی فک‌تان صدا می‌دهد می‌توانید روش‌های درمان خانگی صدا دادن فک را امتحان کنید. اما اگر مشکل شما جدی است و معمولا با مشکل صدای فک مواجه می‌شوید به طوری که درد و سایر علائم صدا دادن فک را دارید توصیه میشود هر چه سریعتر به پزشک مراجعه کرده و درمان‌های پزشکی را دنبال نمایید.
درمان خانگی صدا دادن فک
برای درمان خانگی صدای کلیک، قولنج و تق تق فک روش‌های زیر پیشنهاد میشود:
کمپرس سرد و گرم
بهترین درمان خانگی صدا دادن فک و کاهش درد در این ناحیه استفاده از کمپرس سرد و گرم است. ابتدا روی محل درد حدود ۱۰ تا ۱۵ دقیقه کمپرس یخ بگذارید. سپس ۵ تا ۱۰ دقیقه روی آن کمپرس داغ قرار دهید. این کار را در طول روز چند بار تکرار نمایید.
ماساژ درمانی
برای کاهش و درمان صدای فک با روش‌های خانگی، عضلات صورت را ماساژ دهید. کشش و ماساژ دادن، عضلات صورت را تقویت و آرام می‌کند. همچنین می‌توانید با مشورت فیزیوتراپیست، تمرینات فیزیوتراپی فک را انجام دهید.
مصرف داروهای بدون نسخه
اگر درد و التهاب مفصل فک شما باعث آزار و ناراحتی شما شده است، می‌توانید داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی بدون نسخه را از داروخانه تهیه کرده و میل نمایید. داروهایی مانند ایبوپروفن و ناپروکسن برای کاهش درد و التهاب فک مفید هستند. از این داروها می‌توان برای درمان سه سوته دندان درد نیز استفاده کرد.
باز نکردن بیش از حد فک
برخی کارها مانند آواز خواندن، فریاد زدن، تشویق کردن با صدای بلند و آدامس جویدن باعث میشود فک شما مدام کار کند یا بیش از حد باز شود. این نوع فعالیت‌ها فشار زیادی به مفصل فک وارد می‌کند لذا از انجام آن‌ها اجتناب کنید.
مصرف غذاهای نرم
جویدن غذاهای سفت و خشک که نیاز به جویدن زیادی دارند باعث صدا دادن و آسیب به فک میشود. زیرا جویدن این خوراکی‌ها فشار زیادی را به مفصل فک وارد می‌کند. لذا بهتر است برای درمان صدای فک از مصرف مواد غذایی سفت مانند سبزیجات خام، ته دیگ و چیپس اجتناب نمایید. شما می‌توانید غذاهای نرم و سبزیجات پخته را جایگزین آن‌ها کنید.
کاهش فشار روی فک
برای کاهش فشار روی فک و درمان درد و تق تق کردن فک لقمه را کوچک بردارید و غذا را آرام بجوید. هنگام استراحت دهان را کمی باز نگه دارید به طوری که بین دندان‌ها فاصله باشد. این کار فشار را از روی مفصل فک برمی‌دارد.
مدیریت استرس
در برخی موارد مه صدای فک ناشی از عوامل عاطفی و احساسی است، می‌توان با مدیریت استرس از فشردن ناخودآگاه دندان‌ها بهم و دندان قروچه جلوگیری کرد. فعالیت بدنی منظم، مدیتیشن و تمرین تنفس عمیق می‌تواند به کاهش و مدیریت استرس کمک نماید.
نگه داشتن فک در وضعیت هماهنگ با بدن
سعی کنید همواره بدن خود را در وضعیت متعادل و متناسب نگه دارید. به منظور درمان صدای فک، وضعیت قرار گیری بدن را به گونه‌ای تغییر دهید که با سرو صورت کمترین ناهماهنگی را داشته باشد.
درمان صدا دادن فک با روش‌های پزشکی
مطمئن‌ترین و موثرترین روش برای درمان صدا دادن فک مراجعه به پزشک و استفاده از روش‌های تخصصی درمان این عارضه است. به طور معمول روش‌های زیر برای درمان صدای فک توسط پزشکان به کار برده میشود.
تجویز دارو
یکی از روش‌های متداول برای درمان و کنترل علائم صدای کلیک فک تجویز دارو است. داروهایی که به این منظور تجویز می‌شوند شامل شل کننده عضلات، دوزهای بالای داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی بدون نسخه، داروهای ضد اضطراب و داروهای کنترل افسردگی می‌باشد.
تزریق استروئید
در مواردی که اختلال در عملکرد، درد و صدای مفصل گیجگاهی ناشی از بیماری‌هایی مانند آرتروز فک و سندروم درد میوفاسیال باشد پزشک تزریق استروئید را تجویز می‌کند. تزریق استروئید در مفصل فک درد و التهاب فک و بافت‌های مجاور را بهبود می‌بخشد. این بهبودی حدود چند هفته تا چند ماه دوام دارد و گاهی نیز مشکلات فک را برای همیشه درمان می‌کند.
تحریک الکتریکی عصب از راه پوست
یک روش درمان پزشکی برای افرادی که همزمان با صدا دادن مفصل فک، دچار درد، گرفتگی عضلات صورت و مشکل قفل شدن فک نیز هستند، تحریک الکتریکی عصب از راه پوست است. در این روش جریان الکتریکی کنترل شده از طریق پوست به عصب وارد شده و با شل کردن عضلات فک و صورت باعث تسکین درد میشود.
درمان ارتودنسی
در مواردی که علت صدای فک ناهنجاری فک و دندان‌ها باشد، دندانپزشک درمان ارتودنسی را تجویز خواهد کرد. در این روش درمانی ارتودنتیست با استفاده از تجهیزات ارتودنسی سعی می‌کند ناهنجاری‌های فک را رفع کرده و دندان‌ها را به سمت موقعیت صحیح خود هدایت کند. زمانی که درمان ارتودنسی با موفقیت به اتمام برسد مشکل صدای فک و علائم و عوارض آن نیز رفع خواهد شد.
ابزار و تجهیزات دهانی
استفاده از تجهیزات دهانی راهی برای جلوگیری از وارد آمدن فشار و آسیب به مفصل فک است. کسانی که عادت دندان قروچه دارند و دندان‌هایشان را به شدت روی هم فشار می‌دهند می‌توانند در هنگام شب از لوازمی مانند آتل یا محافظ دندانی (نایت گارد) استفاده نمایند. این نوع تجهیزات علاوه بر رفع صدای فک در درمان مال اکلوژن نیز موثر هستند.
جراحی فک
آخرین روش درمانی برای رفع صدای مفصل فک هنگام باز و بسته شدن عمل جراحی فک است. این روش معمولا زمانی به کار می‌رود که روش‌های درمان خانگی و سایر روش‌های پزشکی قادر به درمان عارضه صدای فک بیمار نبوده و راهی جز جراحی برای درمان اختلال وجود نداشته باشد. نوع جراحی فک به نوع اختلال و عوارض فکی بیمار بستگی دارد.
کلام آخر
صدا دادن فک عارضه شایعی است که هر فرد در طول زندگی ممکن است آن را تجربه نماید. این عارضه تا زمانی که با درد و علائم دیگر همراه نباشد مشکل جدی نبوده و نیازی به مراجعه به پزشک و اقدام درمانی ندارد. اما صدای فک توام با درد ممکن است خطرناک بوده و نشان دهنده آسیب در فک یا اختلال مفصل گیجگاهی فک باشد. در این صورت توصیه میشود فرد به پزشک مراجعه کرده درمان صدا دادن فک را آغاز نماید.
