ارتودنسی فانکشنال یکی از روش‌های نوین و موثر در درمان ناهنجاری‌های فکی و دندانی است که به کمک ابزارهای خاص خود به بهبود عملکرد دهان و دندان‌ها کمک می‌کند. این نوع ارتودنسی با هدف اصلاح موقعیت فک‌ها و دندان‌ها، به ویژه در سنین رشد، طراحی شده است و می‌تواند اثرات مثبتی بر روی زیبایی صورت و سلامت دهان داشته باشد.
در این مقاله به بررسی روند درمان با ارتودنسی فانکشنال و معرفی انواع دستگاه فانکشنال ارتودنسی، مزایا و معایب دستگاه فانکشنال و نحوه مراقبت از پلاک فانکشنال می‌پردازیم. برای آشنایی با این روش پیشرفته و یافتن پاسخ سوالات خود تا پایان با ما همراه باشید.
ارتودنسی فانکشنال چیست؟
دستگاه فانکشنال ارتودنسی چیست؟ ارتودنسی فانکشنال به جای تغییر جایگاه دندان‌ها و صاف کردن دندان‌های کج و بهم ریخته، از پلاک فانکشنال ارتودنسی برای اصلاح ناهنجاری‌های فک و بایت استفاده می‌کند تا مشکل نامرتبی دندان‌ها به طور ریشه‌ای حل و درمان شود.
این ناهنجاری ها اغلب ناشی از مشکلات رشدی در ساختار فک است. لذا استفاده از انواع دستگاه فانکشنال ارتودنسی در سنین رشد (کودکی و نوجوانی) تاثیر و کارآیی بیشتری دارد.
تفاوت ارتودنسی فانکشنال و معمولی
اگرچه ارتودنسی معمولی و فانکشنال هر دو برای بهبود مشکلات دندان‌ها و فک‌ها استفاده می‌شوند، اما تفاوت‌هایی بین این دو روش وجود دارد. پلاک های فانکشنال بر اصلاح بایت و ناهنجاری هایی فکی تمرکز دارند اما ارتودنسی معمولی بیشتر بر اصلاح فرم و شکل قرار گیری دندان‌ها تمرکز دارد.
در ارتودنسی معمولی، از براکت‌ها و سیم‌ها برای تصحیح موقعیت دندان‌ها استفاده می‌شود. اما در ارتودنسی با پلاک فانکشنال، از انواع مختلف دستگاه‌های ارتودنسی استفاده می‌شود تا بهبودی در عملکرد عضلات فک و صورت حاصل شود.
انواع ارتودنسی فانکشنال
ارتودنسی فانکشنال به دو شیوه ثابت و متحرک انجام می‌شود و هر کدام از این روش‌ها در شرایط خاصی کاربرد دارند. در ادامه توضیحاتی درباره هر دو روش ارائه می‌دهیم.
ارتودنسی فانکشنال ثابت
در پلاک های فانکشنال ثابت، دستگاه‌های فانکشنال به صورت ثابت بر روی دندان‌ها و فک‌ها قرار می‌گیرند. این دستگاه‌ها در طی روند درمان، به صورت دائمی بر روی دندان‌ها نصب می‌شوند و نیاز به تعویض مکرر ندارند. همچنین معمولا بیمار امکان جداسازی این تجهیزات را بدون هماهنگی با دندانپزشک ندارد.
پلاک فانکشنال متحرک
در پلاک های فانکشنال متحرک، دستگاه‌های فانکشنال به صورت متحرک و قابل جداسازی استفاده می‌شوند. ارتودنسی فانکشنال متحرک معمولا برای مواردی که نیاز به تنظیم مکرر دارند، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
هدف هر دو نوع ارتودنسی فانکشنال، بهبود عملکرد عضلات فک و صورت، تنظیم عملکرد فک‌ها و اصلاح بایت دندان است. انتخاب هر کدام از این روش‌ها، به عواملی مانند شدت مشکل، سن بیمار و تشخیص دندانپزشک بستگی دارد.
مقایسه دستگاه فانکشنال ثابت و متحرک
انتخاب بین دستگاه فانکشنال ثابت و متحرک باید با توجه به شرایط فردی بیمار انجام شود. برای درک بهتر تفاوت‌های دستگاه فانکشنال ثابت و پلاک فانکشنال متحرک نگاهی به جدول مقایسه‌ای زیر را بیندازید.
| ویژگی ها | دستگاه فانکشنال ثابت | دستگاه فانکشنال متحرک |
| کارآیی | اثرگذاری بیشتر و سریع‌تر به دلیل ثابت بودن | نتایج درمان به همکاری و تعهد بیمار در استفاده از پلاک فانکشنال بستگی دارد و اثرگذاری آن ممکن است از دستگاه‌های ثابت کمتر باشد. |
| قابلیت جابجایی | بیمار قادر به درآوردن دستگاه از دهان نیست. | بیمار می‌تواند هنگام غذا خوردن یا مسواک زدن پلاک را خارج کند. |
| راحتی | ناراحتی بیشتری برای بیمار ایجاد کرده و تمیز کردن آن دشوارتر است. | راحت‌تر از دستگاه‌های ثابت است و بیمار احساس کنترل بیشتری دارد |
| مراقبت | نیازمند نظارت مداوم از سوی ارتودنتیست است و بیمار مسئولیت کمتری در نگهداری از آن دارد. | بیمار باید مسئولیت بیشتری در مورد استفاده و نگهداری از دستگاه داشته باشد. |
انواع پلاک های فانکشنال
در این روش، از انواع دستگاه فانکشنال استفاده می‌شود. هر کدام از این وسایل برای دستیابی به هدف خاصی استفاده می‌شوند. در ادامه به بررسی انواع پلاک فانکشنال می‌پردازیم.
هربست
دستگاه (Herbst) هربست یک دستگاه فانکشنال ثابت است که برای درمان مشکلات بایت دندان (بیت عمودی بین دندان‌های بالا و پایین) استفاده می‌شود. این دستگاه با کمک اتصالات و قطعات مختلف، روی دندان‌ها ثابت می‌شود. افرادی که قصد جلو آوردن فک پایین با دستگاه فانکشنال را دارند یا به مشکل جلو بودن فک پایین مبتلا هستند، معمولا از هربست استفاده می‌کنند.
دستگاه بایونیتور
بایونیتور (Bionator) یک دستگاه فانکشنال متحرک است که برای بهبود مشکلات فک پایین استفاده می‌شود. این دستگاه با استفاده از اتصالات مختلف، به افزایش رشد فک پایین کمک می‌کند تا مشکلات ناشی از کوچک‌تر بودن فک پایین رفع شوند.
دستگاه فرانکل
(Frankel) به عنوان یک دستگاه فانکشنال متحرک شناخته می‌شود که برای تنظیم عضلات دهان و فک‌ها استفاده می‌شود. فرانکل برای درمان مال اکلوژن دندان استفاده می‌شود. این وسیله با تاثیرگذاری بر بافت‌های نرم، نیروهای عضلانی نامطلوب را مهار می‌کند و به طور غیرمستقیم بر روی رشد فک‌ها تاثیر می‌گذارد. این دستگاه همچنین برای حل مشکل اورجت نیز کاربرد دارد.
تویین بلاک
تویین بلاک (Twin Block) از انواع دستگاه فانکشنال متحرک است که از دو بخش تشکیل می‌شود. این وسیله یک دستگاه فانکشنال فک پایین و بالا به شمار می‌آید که به تغییر موقعیت فک‌ها کمک می‌کند و در درمان اورجت دندان‌ها نیز کاربرد دارد.
دستگاه مارا
نام دستگاه مارا (MARA) از عبارت Mandibular Anterior Repositioning Appliance گرفته شده است که به معنای دستگاه تغییر موقعیت قدامی فک پایین است. این وسیله یکی از انواع دستگاه فانکشنال ثابت است. در افرادی که فک بالا بسیار جلوتر از فک پایین قرار دارد، از این وسیله استفاده می‌شود تا فک پایین نیز به سمت جلو و همتراز با فک بالا هدایت شود.
اکتیویتور
دستگاه اکتیویتور (Activators) انواع مختلفی دارد و کاربرد آن در زمینه ایجاد هماهنگی بین فک‌های بالا و پایین است. این دستگاه‌ها با استفاده از نیروهایی که به دندان‌ها و فک‌ها وارد می‌کنند، عملکرد فک‌ها را بهبود می‌بخشند.
پلاک فانکشنال
پلاک فانکشنال (Plates) برای حل مشکل جلوتر بودن فک بالا یا عقب بودن فک پایین استفاده می‌شوند. این وسیله به عنوان یک دستگاه فانکشنال متحرک شناخته می‌شود. یکی از معایب این وسیله، دشوارتر شدن صحبت کردن در زمان استفاده است.
ارتودنسی با پلاک فانکشنال برای چه کسانی مناسب است؟
درمان با دستگاهای فانکشنال تنها بر تغییر موقعیت فک‌ها تاثیر دارد و فرم دندان‌ها را بهم نمی‌ریزد. در صورتی که فقط موقعیت فک‌ها نیاز به اصلاح داشته باشد می‌توان با تشخیص متخصص ارتودنسی، این روش را هم برای کودکان و هم بزرگسالان استفاده کرد.
کاربرد دستگاه فانکشنال ارتودنسی برای بزرگسالان
با وجود اینکه جابه‌جایی استخوان فک در کودکان و خردسالان راحت‌تر است، اما همچنان برای اصلاح موقعیت فک بزرگسالان نیز می‌توان از پلاک های فانکشنال کمک گرفت. معمولا برای ناهنجاری های فکی خفیف تا متوسط در بزرگسالان، از این دستگاها کمک گرفته می‌شود.
پلاک های فانکشنال برای کودکان
بهترین سن استفاده از پلاک های فانکشنال برای کودکان و خردسالان سنین ۴ الی ۵ سالگی است. در این سن برای اصلاح موقعیت فک‌ها، می‌توان از ارتودنسی معمولی یا فانکشنال کمک گرفت. یکی از مزیت‌های درمان با پلاک های فانکشنال در کودکان این است که دیگر نیازی به کشیدن دندان در کودکان نیست.
مزایای ارتودنسی فانکشنال
ارتودنسی فانکشنال مزایا و فوایدی دارد که می‌تواند برای افرادی که به مشکلات فک و دندان مبتلا هستند، بسیار مفید باشد. در ادامه به بررسی مزایای ارتودنسی با پلاک فانکشنال می‌پردازیم:
- بهبود عملکرد عضلات فک و صورت
- اصلاح مشکلات بایت دندان
- بهبود مشکلات تنفسی
- جلوگیری از جراحی‌های تغییر شکل صورت
- بهبود فضای بین فک‌ها
معایب ارتودنسی فانکشنال یا کاربردی
ارتودنسی فانکشنال برخی معایب و محدودیت‌ها را نیز به دنبال دارند که در ادامه به بررسی آن‌ها می‌پردازیم:
- طولانی بودن درمان
- نیاز به همکاری بیمار
- محدودیت در غذاخوردن
- نیاز به تعویض دستگاه‌ها
مدت انجام ارتودنسی فانکشنال چقدر است؟
مدت زمان درمان پلاک فانکشنال ارتودنسی بستگی به شدت مشکل و وضعیت هر بیمار دارد و معمولا از ۹ ماه تا ۱۸ ماه طول می‌کشد. البته معمولا در شرایط پیچیده و شدید، مدت زمان طولانی‌تری نیاز است. همچنین، پس از پایان درمان، برخی از بیماران نیاز به استفاده از ریتینرها (دستگاه‌های نگهدارنده) دارند تا نتایج درمان حفظ شوند.
هزینه ارتودنسی فانکشنال
هزینه ارتودنسی فانکشنال متناسب با مواردی مثل نوع پلاک فانکشنال، دستگاه‌های استفاده شده، مدت انجام، میزان تخصص دندانپزشک و… متغیر است. بهترین راه برای فهمیدن هزینه ارتودنسی فانکشنال برای حل مشکلات شما این است که با مراجعه به کلینیک دکتر خدیوی در تهران، پس از معاینه و بررسی شرایط، از میزان هزینه انجام ارتودنسی فانکشنال و مدت زمان آن مطلع شوید.
نحوه مراقبت از پلاک های فانکشنال
فرقی ندارد شما از دستگاه فانکشنال فک پایین و بالا استفاده می‌کنید یا ارتودنتیست پلاک متحرک فانکشنال را برای شما تجویز کرده است. در هر صورت مراقبت از پلاک‌های ارتودنسی بسیار مهم است تا روند درمان به خوبی سپری شده و مشکلی برای دستگاه و سلامت دهان و دندان‌ها پیش نیاید.
در ادامه نکات مهم برای مراقبت از این نوع پلاک‌ها آورده شده است:
- روزانه پلاک ارتودنسی را با یک مسواک نرم و خمیردندان ملایم تمیز کنید.
- پس از هر بار غذا خوردن، پلاک را با آب سرد بشویید تا باقی‌مانده‌های غذا از آن پاک شود.
- هر چند وقت یکبار پلاک را در محلول آب و سرکه یا محلول مخصوص ضدعفونی دندان قرار دهید تا باکتری‌ها و جرم‌ها از بین بروند.
- حتما قبل از استفاده از این محلول‌ها، با ارتودنتیست خود مشورت کنید.
- از خوردن غذاهایی که ممکن است به پلاک آسیب بزنند، مانند آب‌نبات‌های چسبناک، آجیل‌های سخت و غذاهای ترد خودداری کنید.
- علاوه بر مراقبت از پلاک، بهداشت کلی دهان و دندان را نیز رعایت کنید. این شامل مسواک زدن دندان‌ها، استفاده از نخ دندان و شستشوی دهان با دهان‌شویه مناسب است.
- وقتی پلاک را از دهان خارج می‌کنید، آن را در جعبه محافظ قرار دهید تا آسیب نبیند یا گم نشود.
- از قرار دادن پلاک در مکان‌های گرم یا مرطوب، مانند داخل خودرو یا نزدیک بخاری، خودداری کنید.
- برای بررسی وضعیت پلاک و پیشرفت درمان به طور منظم به ارتودنتیست مراجعه کنید. این ملاقات‌ها همچنین فرصتی برای دریافت نکات و توصیه‌های بیشتر درباره مراقبت از پلاک هستند.
- اگر احساس درد، ناراحتی یا تغییر غیرمعمولی در پلاک داشتید، فورا با ارتودنتیست خود تماس بگیرید.
سوالات متداول
در ادامه به پرسش های پرتکرار شما در مورد دستگاه فانکشنال پاسخ می‌دهیم.
استفاده از پلاک های فانکشنال چند ساعت در روز الزامی است؟
برای کسب نتایج مطلوب از پلاک‌های فانکشنال باید به طور مداوم و حداقل ۱۶ تا ۲۰ ساعت در شبانه روز از آن استفاده کنید. معمولا توصیه می‌شود تنها برای غذا خوردن یا مسواک زدن پلاک را از دهان خارج نمایید.
آیا بهم ریختگی های دندان را می‌توان با پلاک فانکشنال درمان کرد؟
در روش ارتودنسی فانکشنال با اصلاح موقعیت و ساختار فک‌ها، سعی می‌شود فضای کافی برای جابجایی و قرارگیری دندان‌ها در جایگاه صحیح ایجاد شود. در نتیجه بدون نیاز به کشیدن دندان امکان درمان بهم ریختگی دندان‌ها وجود دارد.
گاهی لازم است درمان ناهنجاری فک و دندان‌ها در دو مرحله انجام شود: مرحله اول اصلاح فک با پلاک فانکشنال ارتودنسی و مرحله دوم، صاف و مرتب کردن دندان‌ها با ارتودنسی سنتی.
آیا می‌توان با دستگاه فانکشنال غذا خورد؟
در صورت استفاده از دستگاه فانکشنال متحرک می‌توانید هنگام غذا خوردن پلاک را از دهان خارج کنید. اما در نوع ثابت غذا خوردن با وجود دستگاه فانکشنال امکان‌پذیر است. بهتر است در روزهای نخست غذاهای نرم و آبکی مانند سوپ و پوره سیب زمینی بخورید که نیاز به جویدن زیادی ندارند.
آیا استفاده از پلاک های فانکشنال درد دارد؟
این روش ارتودنسی نیز مانند سایر روش‌ها به دلیل فشار خفیفی که فک وارد می‌کنند با اندکی احساس درد و ناراحتی همراه است. این احساس بعد از هر بار تنظیم مجدد دستگاه و افزایش فشار روی فک بیشتر شده و کمی احساس ناخوشایند و درد در این روزها طبیعی است.
در این مقاله به بررسی ارتودنسی فانکشنال و انواع آن پرداختیم و چند دستگاه ارتودنسی را نیز به شما معرفی کردیم؛ همچنین مزایا و معایبدستگاهای فانکشنال را نیز بررسی کردیم.
برای بررسی وضعیت بیماران نیازمند روش درمانی پلاک فانکشنال، می‌توانید ضمن مراجعه به کلینیک دکتر خدیوی، ضمن معاینه و دریافت مشاوره، از شرایط، برنامه زمانی و هزینه انجام این روش مطلع شوید.
