عوارض ارتودنسی دندان از مشکلاتی است که معمولا فرد را از انجام این روش درمانی باز می‌دارد. ارتودنسی از بهترین روش‌های درمانی برای اصلاح موقعیت دندان‌ها و برطرف کردن بهم ریختگی آنها است.
ارتودنسی به هیچ عنوان درمانی خطرناک محسوب نمی‌شود، اما ممکن است برخی از مشکلات را در طول درمان برای دندان‌ها ایجاد کند.
این موارد در واقع معایب ارتودنسی هستند که در صورت رعایت نکردن نکات مهم توسط بیمار یا دندانپزشک ممکن است ایجاد شوند. در ادامه با این موارد و روش‌های پیشگیری از عوارض ارتودنسی آشنا می‌شویم.
مهم‌ترین عوارض و مضرات ارتودنسی کدامند؟
سوالی که معمولا قبل از شروع درمان برای افراد پیش می‌آید این است که آیا ارتودنسی ضرر دارد؟
با توجه به روش درمانی که در درمان ارتودنسی استفاده می‌شود، چیزی به اسم عوارض ارتودنسی دندان وجود ندارد، اما این معایب در صورت رعایت نکردن نکات برای فرد پیش می‌آیند:
- درد خفیف
- زخم شدن بافت‌های نرم درون دهان
- پوسیدگی دندان‌ها
- عفونت لثه
- واکنش‌های آلرژیک
- تحلیل مینای دندان
- کوتاه شدن ریشه دندان
- تشدید مشکلات دندان
- زرد شدن دندان‌ها
- آسیب‌های جراحتی دهان و دندان حین درمان ارتودنسی
درد خفیف
معمولا پس از نصب دستگاه‌های ارتودنسی درد خفیفی در فک و دندان‌های فرد ایجاد می‌شود. این درد کاملا طبیعی است و به هیچ عنوان مشکلی برای فرد ایجاد نمی‌کند.
دستگاه‌های ارتودنسی به محض نصب شدن بر روی دندان‌ها، با ایجاد فشار باعث حرکت دندان‌ها می‌شوند، از این رو کمی درد را به همراه داشته که کاملا طبیعی است. 
اگر میزان درد بیش از اندازه زیاد شده یا زمان طولانی طول کشید می‌توانید موضوع را با متخصص خود در میان بگذارید.
زخم شدن بافت‌های نرم درون دهان
با توجه به نوع ارتودنسی، ابزار و دستگاه‌هایی از جنس‌های مختلف درون دهان قرار می‌گیرد. این وسایل مخصوصا در ارتودنسی ثابت از جنس فلز هستند و ممکن است در روزهای اول باعث ایجاد زخم در بافت نرم درون دهان شوند.
این موضوع را نیز نمی‌توان از عوارض سیم کشی دندان دانست، اما به هر حال ممکن است برای فرد ایجاد شود. این مشکل ممکن است به دلیل تخصص نداشتن دندانپزشک و نصب نادرست براکت‌ها نیز ایجاد شود.
زخم دهان ایجاد شده تنها چند روز داخل دهان باقی مانده و با گذشت زمان فرد به دستگاه‌های درون دهان عادت می‌کند. برای جلوگیری از بروز زخم می‌توان از موم ارتودنسی نیز استفاده کرد تا قسمت‌های تیز و برنده دستگاه‌ها به بافت درون دهان برخورد نکند.
پوسیدگی دندان‌ها از مضرات ارتودنسی
در ارتودنسی مخصوصا ارتودنسی ثابت، براکت‌ها برای مدت زمان طولانی بر روی دندان‌ها باقی می‌مانند. به همین دلیل ذرات غذا در اطراف آنها جمع شده و تمیز کردن دندان‌ها مشکل می‌شود. این موضوع می‌تواند باعث جمع شدن باکتری‌ها شده و دندان دچار پوسیدگی شود. رعایت نکات بهداشتی می‌تواند از بروز این مشکل نیز جلوگیری کند.
عفونت لثه
عفونت لثه از عوارض ارتودنسی شایعی است که مخصوصا برای افراد تنبل پیش می‌آید. رعایت نکات بهداشتی در طول درمان ارتودنسی اهمیت زیادی دارد و فرد باید به صورت منظم از مسواک و نخ دندان استفاده کند؛ در غیر این صورت دچار عفونت و التهاب در لثه می‌شود.
وجود عفونت و یا سایر بیماری های لثه می‌تواند روند درمان را با مشکل روبرو کند. علاوه بر آن وجود عفونت بافت‌های دندان و لثه را دچار مشکل کرده و آسیب‌های جدی به دهان و دندان شما وارد می‌کند.
پس برای جلوگیری از این نوع از سختی های ارتودنسی، حتما درباره رعایت نکات بهداشتی از متخصص ارتودنسی خود سوال کنید و موارد را به دقت رعایت کنید.
واکنش‌های آلرژیک
استفاده از دستگاه‌ها و کش‌های ارتودنسی برای مدت طولانی درون دهان می‌توان حساسیت‌های آلرژی زا را به همراه داشته باشند. این موضوع مخصوصا برای افرادی که خود دارای حساسیت هستند، محتمل‌تر است.
به هیمن دلیل بهتر است برای جلوگیری از بروز این مدل از معایب ارتودنسی، متخصص خود را قبل از شروع درمان در جریان آلرژی و حساسیت خود قرار دهید.
تحلیل مینای دندان
زمانی که ساختار معدنی مینای دندان دچار فرسایش و آسیب شود، دندان تحلیل می‌رود. از مضرات ارتودنسی این است که می‌تواند باعث تحلیل رفتن دندان شود. جالب است بدانید این مورد نیز در مواردی که فرد به بهداشت دهان و دندان توجه نکند اتفاق می‌افتد.
دستگاه ارتودنسی می‌تواند محل تجمع ذرات غذایی شود و در صورت تمیز نشدن، دندان‌ها آسیب می‌بینند. معمولا قبل از شروع درمان ارتودنسی دندان‌ها کاملا بررسی شده و در صورت نیاز ابتدا پوسیدگی آنها درمان می‌شود.
کوتاه شدن ریشه دندان
یکی از عوارض ارتودنسی دندان، کوتاه شدن ریشه دندان در حین درمان است. معمولا برخی از افراد بیشتر در معرض این مشکل هستند، اما قبل از شروع درمان هیچ متخصصی نمی‌تواند این مضووع را پیش بینی کند.
البته این موضوع مشکل خاصی ایجاد نمی‌کند و باعث کاهش طول عمر دندان نمی‌شود. تنها ممکن است دندان‌های با ریشه کوتاه‌تر زودتر از سایر دندان‌ها از بین بروند.
تشدید مشکلات دندان
دستگاه‌های ارتودنسی به مرور زمان دندان‌ها را حرکت داده تا در موقعیت درست قرار دهند. از این رو ممکن است برخی از مشکلات دندان مانند پوسیدگی یا تروما تشدید شده و باعث آسیب به دندان‌ها شوند.
بهتر است برای پیشگیری از مشکلات بعد از ارتودنسی، قبل از شروع درمان دندان‌ها بررسی شده تا بدون مشکل درمان ارتودنسی را شروع کنید.
زرد شدن دندان‌ها
باز هم عوارض ارتودنسی در صورت رعایت نکردن نکات بهداشتی. البته زرد شدن دندان در مواقع مختلفی روی می‌دهد، اما از آنجایی که قرار گرفتن براکت‌ها بر روی دندان مسواک زدن و تمیز کردن دندان‌ها را سخت می‌کند، زردی دندان در این موارد شایع‌تر است.
با رعایت نکات بهداشتی می‌توانید تا حد زیادی از عوارض ارتودنسی دندان جلوگیری کنید. پس از اتمام درمان نیز در صورت زرد بودن دندان‌ها می‌توانید با کمک روش‌هایی مانند بلیچینگ، زردی دندان‌ها را برطرف کنید. (مشاهده دلایل زرد شدن دندان)
آسیب های جراحتی دهان و دندان حین درمان ارتودنسی
در طول درمان ارتودنسی ممکن است ناحیه دهان و دندان بیمار دچار آسیب‌های جراحتی شوند. درمان‌های ارتودنسی ممکن است دارای ۲ بعد مثبت و منفی باشند. بعد مثبت این است که بریس‌ها مانع افتادن دندان‌ها می‌شود و بعد منفی این که بریس‌ها معمولا موجب زخمی‌شدن و آسیب لب‌ها و در برخی موارد گونه‌های بیمار می‌شوند.
طبیعتا وقوع چنین مشکلاتی قبل از ارتودنسی و بستن بریس‌ها وجود ندارد. جراحت لب‌ها و گونه‌ها متاسفانه یکی از شایع‌ترین آسیب‌های ناشی از سیم‌کشی دندان‌ها است.
همانطور که قبلا اشاره شد یکی از مزیت‌های ارتودنسی محافظت از دندان‌ها می‌باشد اما بافت‌های نرم هنگام حادثه معمولا به‌دلیل وجود بریس‌ها در دهان دچارجراحت شده یا از بین می‌روند.
در مواقعی که لب‌ها یا گونه‌ها به‌دلیل بریس‌ها دچار جراحت می‌شوند اولین گام درمانی شامل خارج کردن موقت بریس‌ها از دهان است. شاید این امر برای بیمار خوشایند نباشد اما شروع درمان زخم‌های ناشی از ارتودنسی بسیار ضرورت دارد.
آیا عوارض ارتودنسی دندان قابل پیشگیری هستند؟
همانطور که گفته شد در صورت رعایت نکات مختلف می‌توانید درمان ارتودنسی را بدون هیچ عوارضی به اتمام برسانید. در صورتی که در حیت ارتودنسی با مشکلات گفته شده روبرو شدید می‌توانید از راهکارهای زیر استفاده کنید.
ایجاد زخم در دهان
مسواک زدن، دهانشویه و قرقره آب نمک می‌تواند به بهبود زخم‌های ایجاد شده درون دهان کمک کند. علاوه بر آن استفاده از موم ارتودنسی از ایجاد زخم در دهان به وسیله دستگاه‌های ارتودنسی جلوگیری می‌کند.
پوسیدگی
قبل از شروع درمان پوسیدگی‌های دندان خود را درمان کنید. اگر پوسیدگی دندان در ارتودنسی حین درمان اتفاق بیفتد و قابل برطرف شدن نباشد، ممکن است درمان ارتودنسی متوقف شده و پس از درمان پوسیدگی مجددا استفاده شود.
درد دندان و فک و بروز آلرژی
استفاده از کمپرس یخ و یا داروهای مسکن در این زمینه بسیار کمک کننده است. برای جلوگیری از آلرژی نیز پس از مشورت با متخصص از داروهای ضد حساسیت استفاده کنید. اگر درد شما بیش از ۲ یا ۳ روز طول بکشد، باید با متخصص درمیان بگذارید.
بهتر است برای درمان حتما به متخصص باتجربه و کاربلد مراجعه کنید. همچنین رعایت نکات بهداشتی و داشتن رژیم غذایی درست و اصولی می‌تواند از بروز بسیاری از مشکلات و عوارض ارتودنسی جلوگیری کند. جلسات مراجعه را نیز به صورت منظم شرکت کنید تا درمان شما به بهترین شکل انجام شود. 
استفاده از روش‌های درمانی جدید برای جلوگیری از عوارض ارتودنسی
امروزه از تجهیرات و دستگاه‌های بسیار جدید و مدرن در حوزه دندانپزشکی و درمان‌های مرتبط استفاده می‌شود. از این رو عوارض آن به شدت کاهش یافته و افراد بدون هیچ مشکل و نگرانی می‌توانند درمان خود را شروع کنند.
برخی از روش‌های ارتودنسی با درد و عوارض کمتری به کار می‌روند و حتی نسبت به روش‌های سنتی، سرعت درمان بالاتری دارند. با وجود موارد گفته شده درمان ارتودنسی بسیار راحت‌تر از قبل شده و بسیاری از این افراد بدون هیچ مشکل و عارضه جانبی دندان‌ها خود را صاف و مرتب می‌کنند.
عوارض ارتودنسی نکردن دندان‌ها به مراتب بیشتر از انجام ارتودنسی است. از این رو در صورت نامرتب بودن دندان‌ها هرچه سریع‌تر برای درمان اقدام کنید.
برای کاهش معایب ارتودنسی دندان چند راه ساده دیگر هم وجود دارد:
- صحیح مسواک زدن دندان ها
- نخ دندان کشیدن
- رژیم غذایی سالم
- استفاده از کش های ارتودنسی
به درستی مسواک زدن
بزرگترین کاری که درست مسواک زدن برای شما انجام می‌دهد، پاک کردن ذرات باقیمانده از غذا و پلاک‌هاست. بنابراین تعدادی از آزاردهنده‌ترین معایب ارتودنسی مانند پوسیدگی، بیماری لثه، زرد شدن دندان‌ها و لکه‌های سفید روی آنها به خوبی کنترل می‌شوند.
برای اینکه مطمئن شوید مسواک زدن به جلوگیری از عوارض سیم کشی دندان کمک می‌کند، این موارد را رعایت کنید:
- روزانه حداقل ۲-۳ مرتبه مسواک بزنید، اما نه دقیقا پس از خوردن غذا. حداقل یک ساعت صبر کنید.
- پیش از مسواک زدن دهان‌تان را با آب بشویید.
- از خمیر دندان حاوی فلوراید استفاده کنید. مسواک‌تان هم نباید زبر باشد.
- هنگام مسواک زدن به زوایه صحیح سر مسواک و حرکات مناسب برای تمیز کردن تمام سطوح دندان‌ها دقت کنید.
- ترجیحا پس از مسواک زدن دهان‌تان را با آب نشویید تا فلوراید موجود در خمیر دندان تاثیر خود را بگذارد.
- برای نظافت بهتر دستگاه و دندان‌ها، می‌توانید از مسواک مخصوص ارتودنسی هم استفاده کنید.
صحیح نخ دندان کشیدن
مشابه مسواک زدن، صحیح نخ دندان کشیدن هم مشکلات بعد از ارتودنسی را تا حد خوبی کاهش می‌دهد. اینکار باکتری‌های بین دندان‌ها و زیر خط لثه را پاک می‌کند، و جلوی بروز یا پیشرفت پوسیدگی و بیماری‌های لثه می‌گیرد.
وقتی بریس دارید، بهترین کار استفاده از نخ دندان مخصوص ارتودنسی یا نخ دندان آبی واترجت است تا هیچ نقطه‌ای از دست‌تان نرود. روزانه حداقل یکبار نخ دندان بکشید (ترجیحا پس از مسواک زدن) و اگر سوالی درباره نحوه اینکار دارید، از ارتودنتیست‌تان بپرسید.
رعایت تغذیه سالم
تغذیه سالم مستقیما روی سلامت دندان‌ها و لثه‌ها تاثیر می‌گذارد، و بسیاری از سختی های ارتودنسی را آسان می‌کند.
یک رژیم سالم زیاد قند (دشمن شماره یک دندان‌ها) ندارد و مواد لازم برای سلامت مینای دندان و لثه‌ها را به بدن می‌رساند، به‌ویژه کلسیم، فسفر و ویتامین د را. مصرف میوه و سبزیجات کیفیت بزاق را افزایش می‌دهد که برای سلامت دهان و دندان حیاتی‌ست. نوشیدن آب کافی هم به مرطوب نگه داشتن دهان کمک می‌کند.
رعایت نکات تغذیه‌ای حین درمان هم مشکلات ارتودنسی را کاهش می‌دهد. مثلا نخوردن غذاهای چسبناک شما را درگیر فرآیند طاقت‌فرسای تمیز کردن آنها نمی‌کند. یا نخوردن غذاهای بسیار ترد که می‌توانند به اجزای دستگاه آسیب بزنند و روند درمان را مختل کنند.
استفاده درست از کش‌های ارتودنسی
آیا ارتودنسی عوارض دارد؟ بله. اما یک راه دیگر هم برای جلوگیری از آن وجود دارد: استفاده درست از کش‌های ارتودنسی. این کش‌ها باید در تمام شبانه‌روز در دهان باشند، مگر هنگام غذا خوردن و مسواک زدن.
این کش‌ها روند درمان را تسریع می‌کنند و بایت را کاملا تنظیم می‌کنند. یعنی اگر به‌درستی از آنها استفاده کنید، مدت‌زمان کمتری را نگران عوارض ارتودنسی بزرگسالان و کودکان خواهید بود و به‌زودی می‌توانید بدون حضور بریس‌ها و کش‌ها دندان‌های خود را تمیز کنید.
سوالات متداول
در ادامه به پرسش های پرتکرار شما در مورد عوارض ارتودنسی میپردازیم.
آیا ارتودنسی ضرر دارد؟
ارتودنسی دندان روش درمانی بسیار مفیدی برای اصلاح وضعیت دندان‌هاست. این روش معمولا بدون عارضه است اما در صورت رعایت نکردن موارد مختلف، مانند نکات بهداشتی مشکلاتی را برای فرد ایجاد می‌کند.
در درمان ارتودنسی دندان، نیاز به کشیدن دندان وجود دارد؟
اگر فک بیمار کوچک بوده و دندان‌ها اضافه یا به شدت کج باشند، ممکن است نیاز به کشیدن آنها وجود داشته باشد. کشیده نشدن دندان می‌تواند مشکلاتی مانند عارضه برگشت ایجاد کند.
عوارض ارتودنسی در سنین بالا کدامند؟
معمولا درمان ارتودنسی محدودیت خاصی نداشته و تا زمانی که لثه و استخوان فرد سالم باشد، قابل انجام است. اما در سنین بالا ممکن است مشکلاتی مانند تحلیل ریشه، آسیب دیدن مینای دندان، تحلیل لثه، کوتاه شدن ریشه و … بیشتر اتفاق بیفتد.
عوارض ارتودنسی بسیار جزئی و قابل پیشگیری و برطرف شدن هستند. این موارد با رعایت نکات گفته شده، معایب ارتدونسی از بین رفته و فرد می‌تواند بدون مشکل درمان را پشت سر بگذارد.
کافی است به متخصص باتجربه مراجعه کرده و به تمام توصیه‌های او حین درمان توجه کنید. عوارض استفاده نکردن از درمان ارتودنسی در صورت نیاز، از درمان آن به مراتب بیشتر است.
