تبخال لب، یکی از شایع‌ترین عفونت‌های ویروسی است که بسیاری از افراد در طول زندگی خود با آن مواجه می‌شوند. این عارضه معمولا به صورت جوش‌ها و تاول‌های کوچک دردناک در ناحیه لب و اطراف دهان ظاهر می‌شود. آگاهی از علت بروز، علائم و روش‌های انتقال تب خال لب به شما کمک می‌کند که این مشکل را مدیریت کرده و از عود آن جلوگیری کنید.
در این مقاله، به بررسی دقیق این عارضه پرداخته و راهکارهای موثر برای پیشگیری و درمان آن را معرفی خواهیم کرد. با ما همراه باشید تا اطلاعات مفیدی را درباره تبخال لب کسب کنید.
تب خال لب چیست؟
تبخال لب به برجستگی‌ها و تاول‌های پوستی گفته می‌شود که در ناحیه لب و اطراف دهان ظاهر می‌شوند. دلیل اصلی بروز این جوش‌های کوچک یا تاول‌های پر از مایع عفونت ویروسی ناشی از ویروس هرپس سیمپلکس (HSV) است. افرادی که به تب خال لب مبتلا می‌شوند، ویروس آن تا آخر عمر در بدن‌شان باقی می‌ماند و هر از گاهی ممکن است دوباره فعال شده و باعث عود تبخال شود.
به نقل از سایت NHS:
“تبخال معمولا با احساس گزگز، خارش یا سوزش شروع شده و طی ۴۸ ساعت بعد یک یا چند تاول دردناک روی صورت شما ظاهر می‌شود. تبخال باید در عرض ده روز شروع به بهبودی کند، اما مسری است و ممکن است در حین بهبودی تحریک‌کننده یا دردناک باشد.”
تبخال بسیار مسری است، لذا تا زمانی که زخم دهان به طور کامل بهبود نیافته باید از لمس دیگران با ناحیه آسیب دیده پوست خودداری کنید.
علائم تبخال لب
بارزترین نشانه تبخال لب همان تاول‌های کوچک پر از مایع هستند که به صورت تکی یا گروهی در اطراف لب و سایر نواحی صورت دیده می‌شوند. این تاول‌ها معمولا دردناک هستند و مایع درون آن‌ها به بیرون ترشح می‌کند. با این حال برخی افراد هنگام ابتلا به تب خال لب علائم دیگری را نیز تجربه می‌کنند. این علائم در افرادی که برای اولین بار به HSV مبتلا می‌شوند، شایع‌تر است. از جمله:
- خارش و سوزش و درد قبل از ظهور تاول‌ها
- قرمزی و التهاب اطراف تاول‌ها
- تب
- گلودرد
- تورم غدد لنفاوی
- آفت دهان
- ایجاد زخم‌های دردناک در دهان از جمله روی لثه، زبان و کام
- ترشح مایع شفاف یا زرد رنگ از تاول‌ها
- پوسته پوسته شدن تاول‌ها بعد از چند روز و ایجاد زخم
علت بروز تب خال لب
تبخال خود نشانه‌ای از ابتلا به عفونت هرپس است. یعنی ویروس هرپس سیمپلکس در مقطعی از زندگی وارد بدن شما شده و در سلول‌های عصبی ساکن شده و نهفته باقی می‌ماند. این ویروس هرگز در بدن از بین نمی‌رود بلکه به صورت دوره‌ای در اثر عوامل مختلف دوباره فعال شده و منجر به ایجاد تب خال لب یا سایر نواحی بدن می‌شود.
عوامل مختلفی که می‌توانند ویروس HSV را مجددا فعال کنند و به عنوان علت تبخال لب شناخته می‌شوند، شامل موارد زیر است:
- قرار گرفتن در معرض آفتاب شدید و آفتاب سوختگی
- تبخال عصبی لب ناشی استرس
- خستگی زیاد
- آسیب دیدگی، خشکی یا ترک گوشه لب
- تغییرات هورمونی بدن در دوره قاعدگی یا بارداری
- تب
- بیماری‌هایی مانند سرماخوردگی یا آنفولانزا
- ضعف سیستم ایمنی بدن ناشی از مصرف داروها یا کمبود ویتامین‌ها
عوارض تبخال لب
عوارض تب خال لب به ندرت رخ می‌دهد اما در صورت بروز می‌تواند مشکلات جدی برای فرد ایجاد کند. مهمترین این عوارض عبارتند از:
- عفونت ثانویه: اگر زخم تبخال با باکتری‌ها تماس پیدا کند، ممکن است دچار عفونت ثانویه شود.
- عفونت چشم: تماس با ترشحات زخم تب خال و سپس لمس چشم‌ها منجر به عفونت‌های جدی چشم شده و مشکلات بینایی، تاری دید و حتی کوری برای فرد به وجود می‌آورد.
- زخم‌های تناسلی: ویروس هرپس HSV-1 می‌تواند از طریق رابطه جنسی دهانی به اندام تناسلی شما سرایت کند البته تبخال تناسلی اغلب ناشی از ویروس هرپس نوع ۲ یا HSV-2 است.
- عفونت انگشت: ویروس تبخال می‌تواند از طریق بریدگی یا خراشیدگی انگشت گسترش یافته و موجب تغییر رنگ، تورم و زخم آن انگشت شود.
- عوارض تبخال در نوزادان: در نوزادان کمتر از ۶ ماه که سیستم ایمنی تکامل نیافته احتمال بروز عوارض شدیدی مانند تب شدید، تشنج عفونت اندام‌های داخلی و حتی سیستم ایمنی وجود دارد.
- آنسفالیت یا تورم مغز: در افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند (مانند مبتلایان به ایدز) یا داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی مصرف می‌کنند (مانند افراد تحت شیمی درمانی) عوارض تبخال لب شدیدتر بوده و حتی ممکن است موجب تورم مغز شود. زخم‌های این افراد شدیدتر است و دیرتر بهبود می‌یابد.
درمان تب خال لب
شاید شما هم تبلیغاتی در مورد درمان یک روزه تبخال لب دیده یا شنیده باشید، یا برای شرکت در یک مراسم خاص به دنبال رفع تبخال لب در سریع‌ترین زمان ممکن باشید. اما باید بدانید درمان فوری برای تب لب وجود ندارد و از بین رفتن تاول‌ها زمان‌بر است.
خبر خوب اینکه تبخال روی لب حتی بدون نیاز به درمان دارویی بعد از حدود ۲ هفته به طور کامل بهبود می‌یابد. با این حال شما می‌توانید با روش‌های زیر شدت علائم را کاهش، روند بهبودی را تسریع و از گسترش عفونت جلوگیری کنید.
درمان دارویی
صرف نظر از علت تبخال لب، موثرترین داروها برای درمان این عارضه شامل این موارد است:
دارو برای تبخال لب:
- آسیکلوویر (Acyclovir)
- فامسیکلوویر (Famciclovir)
- والاسیکلوویر (Valacyclovir)
- مسکن‌ها از جمله پاراستامول یا ایبوپروفن
- داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs)
پماد برای تبخال روی لب:
- پماد آسیکلوویر
- پماد پنسیکلوویر (Penciclovir)
- پماد زینوتکس
- پماد دوکوزانول (Docosanol)
- پماد هرپسیم (Herpesim)
- پماد کلین هرپس (Clin Herpes)
- پماد هرپاز (Herpaz)
قرص تبخال لب (برای تبخال شدید):
- قرص آسیکلوویر (۲۰۰ و ۴۰۰ میلی‌گرم)
- قرص واسیکلوویر (۵۰۰ میلی‌گرم)
درمان خانگی
برای درمان تب خال لب در خانه و کاهش علائم آزاردهنده این راهکارهای خانگی را امتحان کنید:
- استفاده از کمپرس سرد (کاهش التهاب تب خال) و گرم (جلوگیری از ایجاد تاول‌های بیشتر)
- مصرف مواد غذایی با مکمل‌های حاوی روی و ویتامین C
- شستن زخم‌ها با آب و صابون
- استفاده از محلول رقیق شده روغن نعناع یا روغن درخت چای
- استفاده از بالم لب با SPF 30
- پرهیز از خاراندن و خراشیدن تاول‌ها
- دوری از انواع محرک‌ها از قبیل اشعه ماوراء بنفش، کشیدن سیگار و نوشیدن الکل
درمان وریدی
اگر روش‌های خانگی و داروهای خوراکی و موضعی برای درمان تبخال اطراف لب موثر نباشد، ممکن است پزشک برای شما داروی تزریقی را تجویز کند. درمان وریدی باید تحت نظر پزشک انجام شود. لازم به ذکر است حتی این روش نیز درمان یک روزه تبخال لب به حساب نمی‌آید.
درمان تبخال لب در دوران شیردهی
در صورتی که در دوران بارداری یا شیردهی دچار تب خال لب شده‌اید، می‌توانید همان روش‌های دارویی و خانگی گفته شده را برای تسریع روند بهبودی زخم‌ها بکار ببرید. مصرف پماد و قرص آسیکلوویر برای رفع تبخال لب در دوران شیردهی و بارداری بی‌خطر است. با این حال توصیه می‌شود قبل از مصرف هر نوع دارو در این دوران با پزشک متخصص یا دکتر داروساز مشورت نمایید.
روش های انتقال تب خال لب
ویروس هرپس سیمپلکس یا ویروس تبخال به شدت واگیردار است و از راه‌های متنوعی به افراد سالم سرایت می‌کند. در واقع هر گونه تماس مستقیم یا غیر مستقیم با ترشحات فرد مبتلا می‌تواند ویروس را به بدن شما منتقل کند.
متداول‌ترین روش‌های انتقال تب خال لب عبارتند از:
- تماس پوستی: بوسیدن یا تماس نزدیک با فرد مبتلا به تبخال
- تماس مستقیم با ترشحات تبخال: لمس تاول‌ها یا زخم‌های باز ناشی از تب خال لب
- استفاده مشترک از وسایل شخصی بیمار: مانند حوله، لیوان، ظرف غذا، مسواک، رژ لب، ریش‌‍‌تراش و …
- انتقال از مادر به نوزاد: در صورت ابتلای مادر به تبخال فعال در هنگام زایمان
- خراش یا زخم باز روی پوست: انتقال ویروس از طریق بریدگی‌ها یا خراش‌های روی پوست
- رابطه جنسی محافظت‌نشده: شامل رابطه دهانی، واژینال یا مقعدی با فرد مبتلا به ویروس HSV
راه های پیشگیری از ابتلا به تب خال روی لب
پیشگیری از ابتلا به تبخال روی لب و نواحی اطراف آن بسیار ساده است و با رعایت نکات ساده زیر می‌توانید از خود در برابر این ویروس مسری محافظت نمایید.
- از تماس مستقیم و غیر مستقیم با افراد آلوده اجتناب کنید.
- از لوازم شخصی و بهداشتی فرد بیمار استفاده نکنید.
- از لب‌ها و پوست خود در برابر عوامل محیطی آسیب زننده مانند باد و تابش مستقیم آفتاب مراقبت کنید.
- مواد غذایی حاوی روی مانند نخود و تخم مرغ مصرف نمایید.
- در زمان شیوع و فعال بودن ویروس تبخال سعی کنید از رابطه جنسی خودداری کنید.
- برای کاهش خطر انتقال ویروس تبخال در زمان رابطه جنسی (دهانی، مقعدی و واژینال) از کاندوم استفاده نمایید.
- در مورد مصرف داروهای ضد تبخال با پزشک خود مشورت کنید.
سوالات متداول
در ادامه به پرسش های پرتکرار شما پاسخ می‌دهیم.
بهترین پماد برای درمان تب خال روی لب چیست؟
شناخته شدن ترین و موثرترین پمادها برای درمان تبخال ناحیه لب، پمادهای حاوی آسیکلوویر هستند. این پمادها تکثیر ویروس تب خال را مهار کرده و به کاهش مدت زمان بیماری و تسکین علائم کمک می‌کنند.
چه روشی برای درمان یک روزه تب خال روی لب مناسب است؟
درمان یک روزه و فوری برای رفع تبخال لب وجود ندارد. به عبارت دیگر همه روش‌های دارویی و خانگی تنها می‌توانند به تسکین علائم و کاهش دوره بهبودی از دو هفته به چند روز کمک کنند.
آیا تبخال های روی لب واگیردار هستند؟
ویروس تبخال به شدت واگیردار است و در دوره فعال بودن، یعنی زمانی که زخم‌ها و تاول‌های پر از مایع روی لب‌ها وجود دارند، به راحتی از طریق تماس مستقیم و غیر مستقیم مانند بوسیدن یا استفاده از لوازم و ظروف مشترک به افراد سالم منتقل می‌شود.
در این مقاله از سایت دکتر خدیوی سعی کردیم شما را علت و علائم بروز تب خال لب آشنا کنیم و اطلاعات جامعی در مورد روش‌های پیشگیری و درمان این عفونت ویروسی در اختیارتان قرار دهیم.
اگر به طور مرتب دچار تبخال لب می‌شوید یا بیماری شما بسیار شدید است و بعد از گذشت دو هفته علائم بهبودی در زخم‌ها مشاهده نمی‌کنید، بهتر است هرچه سریعتر به پزشک مراجعه نمایید.
