انواع زخم دهان می‌توانند دردناک، آزاردهنده و نازیبا، و معمولا نتیجه عفونت یا آسیب (فیزیکی) باشند. در شرایط خاص‌تر، سرطان دهان هم می‌تواند منجر به بروز ضایعه دهانی شود.
مطلب پیش روی شما راهنمای کامل زخم‌های دهانی است؛ ابتدا انواع آنها را بررسی می‌کنیم، سپس به دلایل و روش‌های درمان پزشکی و خانگی آنها می‌پردازیم؛ و در انتها خواهیم گفت چه موقع برای درمان زخم دهان باید به متخصص مراجعه کرد.
انواع زخم دهان
برخی از این زخم‌ها داخل دهان (روی لثه‌ها، زبان، لب‌ها، گونه‌ها، کام یا سقف دهان)، و برخی دیگر خارج از دهان (روی و اطراف لب‌ها، زیر بینی و روی چانه) ظاهر می‌شوند. اجازه دهید انواع این زخم‌ها را، از رایج‌ترین تا نادرترین، مرور کنیم:
ژنژیواستوماتیت هرپسی اولیه
این زخم (با نام انگلیسی Primary Herpetic Gingivostomatitis) در واقع یک عفونت ویروسی بسیار مسری است، که منجر به تب، تحریک‌پذیری، سردرد، بلع دردناک و تورم غدد لنفاوی می‌شود. این عارضه در عرض چندروز، دهان و لثه‌ها را دردناک و بسیار ملتهب می‌کند؛ و لب‌ها، زبان، داخل گونه‌ها، کام و گلو ممکن است دچار درد شوند.
سپس زخم‌های زردرنگی پر از مایع ایجاد می‌شوند، می‌ترکند و زخم‌های کم عمق، ناهموار و بسیار دردناکی را تشکیل می‌دهند که پوششی مایل به خاکستری آنها را می‌پوشاند. برای درمان زخم دهان ژنژیواستوماتیت باید با دندانپزشک مشورت کرد.
تبخال
تبخال (Cold Sore) یا هرپس سیمپلکس (Herpes Simplex) بیماری ویروسی دیگری است که زخم آن معمولا روی لب‌ها و زبان ایجاد می‌شود؛ هرچند ممکن است روی چشم‌ها، بینی و دست‌ها هم ظاهر شوند. افرادی که این مشکل را دارند، باید دقت کنند که تا زمان درمان زخم دهان (به ویژه وقتی زخم باز است و ترشح دارد)، فرد دیگری را مبتلا نکنند.
پمادهای مخصوصی که بدون نسخه در داروخانه‌ها در دسترس هستند، می‌توانند التهاب آن را تسکین دهند و آن را از بین ببرند. هرچند گاهی، مثلا در صورت مقاومت تبخال‌ها، مراجعه به متخصص ضروری خواهد بود.
بیماری دست، پا و دهان
بین انواع زخم دهان، بیماری دست پا و دهان (Hand, Foot and Mouth Disease) نیز بسیار مسری است، اما جدی نیست. این بیماری در کودکان نسبتا شایع بوده، و با بیماری‌های حیوانی با نام‌های مشابه ارتباطی ندارد.
علائم این ضایعه شامل تاول داخل گونه‌ها، روی لثه‌ها، کنار زبان و همچنین روی دست‌ها و پاهاست. کودکان مبتلا به این بیماری ممکن است تب داشته باشند، بی‌حال باشند و برای یکی-دو روز خوب غذا نخورند. تاول‌ها معمولا ۷ تا ۱۰ روز باقی می‌مانند. اجازه دهید تاول‌ها به طور طبیعی خشک شوند و آنها را سوراخ نکنید. زیرا مایع درون آنها عفونی است و می‌تواند بیماری را منتقل کند.
برای درمان سریع زخم دهان نیز بهترین کار مراجعه به دندانپزشک یا پزشک است. و برای جلوگیری از بروز آن در آینده، موثرترین راه رعایت بهداشت است؛ مثلا دست‌ها را به مدت حداقل ۱۵ ثانیه با آب و صابون بشویید و پیش از دست زدن به غذا، بعد از رفتن به سرویس بهداشتی و تعویض پوشک آنها را کاملا خشک کنید.
کیلیت زاویه‌ای
کیلیت یا شیلیت زاویه‌ای (Angular Cheilitis) یا صرفا ترک گوشه لب می‌تواند ناشی از عفونت قارچی و یا باکتریایی، تغذیه نامناسب یا نقص سیستم ایمنی باشد. این زخم به صورت پوسته‌های ترک‌خورده و قرمزرنگ در گوشه‌های دهان ظاهر می‌شود، و معمولا هنگام باز شدن دهان خونریزی می‌کند.
برای جلوگیری از عفونت توصیه می‌شود که لب‌ها را با بالم لب مرطوب نگه دارید، بهداشت دهان و دندان را به خوبی رعایت کنید و با نوشیدن آب زیاد بدن را هیدراته نگه دارید.
در صورت بروز دوره‌های مکرر عفونت، تحریک بیش از حد پوست، ترشح مایع یا خون از زخم، و خوب نشدن آن پس از یک ماه، برای مشاوره و درمان زخم دهان با دندانپزشک مشورت کنید.
برفک دهان
برفک (Thrush) یا کاندیدیازیس (Candidiasis) یک عفونت قارچی است که در ابتدا به صورت نواحی قرمز در دهان ظاهر می‌شود. با پیشرفت زخم داخل دهان، یک لایه پوسته‌پوسته سفید ممکن است روی زبان، لثه یا داخل گونه‌ها ظاهر شود.
این لایه پوسته‌پوسته سفید را می‌توان راحت پاک کرد، اما بافت زیرین آن حالتی گوشتی دارد و نمی‌توان صرفا آن را “پاک” کرد. برای درمان زخم دهان از نوع برفک نیز باید دندانپزشک یا پزشک مشورت کرد. تا آن زمان فرد باید با شست‌وشوی مداوم دست‌ها و عدم استفاده از ظروف مشترک، از انتقال عفونت به دیگران جلوگیری کند.
آفت دهان
آفت (Canker Sore) معمولا زخم کوچکی با مرکز سفید، زرد یا خاکستری و حاشیه قرمزرنگِ تخت است، که داخل دهان ظاهر می‌شود. این زخم به ندرت بسیار بزرگ یا با حاشیه برجسته است. هرچند ممکن است یک یا چند زخم داخل دهان باشند که در زمان‌های مختلف عود می‌کنند.
این زخم‌ها معمولا به صورت یک نقطه قرمز یا برآمدگی شروع می‌شوند، و احتمالا دارد پیش از ظاهر شدن سایر علائم، احساس گزگز یا سوزش ایجاد کنند. آفت‌ها دردناک هستند، اما خوشبختانه بیشتر آنها بی‌ضررند و طی ۷ تا ۱۰ روز خودبه‌خود خوب می‌شوند. همچنین، آفت‌ها مسری یا پیش‌سرطانی نیستند.
علت زخم دهان آفت مشخص نیست. تا این لحظه متخصصان باور دارند که ژنتیک، گلبول‌های سفید (لنفوسیت‌ها) خستگی، استرس عاطفی، برخی غذاها، گاز گرفتن داخل گونه و زبان یا ایجاد زخم به دلایل دیگر می‌تواند باعث بروز آفت شوند.
اگر آفت دهان دارید و می‌پرسید برای زخم دهان چی خوبه، ابتدا باید بدانید که درمان دائمی برای این مشکل وجود ندارد. داروهای موجود صرفا التهاب و درد زخم‌ها را تا زمان بهبودی را تسکین می‌دهد. داروهای موضعی بدون نسخه (مانند بی‌حس‌کننده‌ها یا پمادها) و دهانشویه‌های ضد میکروب کمک‌کننده هستند.
برای درمان زخم دهان و کنترل لنفوسیت‌های مشکل‌ساز هم از داروهای مشابه پردنیزون استفاده می‌شود که به شکل موضعی (روی پوست) یا سیستمیک (به صورت قرص یا کپسول) مصرف می‌شود. همچنین توصیه می‌شود از غذاها و نوشیدنی‌های داغ، تند یا اسیدی که زخم را تحریک می‌کنند، پرهیز شود.
لکوپلاکیا
لکوپلاکیا (Leukoplakia) لکه‌ای سفید یا خاکستری است که می‌تواند در هرنقطه از داخل دهان ایجاد شود. در این حالت، علت زخم دهان رشد بیش از حد سلول‌های پوشش داخلی دهان به دلیل تحریکات مزمن مانند سیگار کشیدن، جویدن تنباکو، غذاهای خاص، گاز گرفتن گونه، شکستگی دندان‌ها یا … است. البته در برخی موارد هم نمی‌توان علت را تعیین کرد.
زخم‌های لکوپلاکیا زمانی به کندی ایجاد می‌شوند و ممکن است به مرور خشن شوند؛ اما معمولا حساس یا دردناک نیستند. مانند برخی از انواع زخم دهان، لکوپلاکیا به طور کلی بی ضرر است، اما خطر سرطانی شدن آن وجود دارد.
برای اطمینان از اینکه مشکل جدی‌ای وجود ندارد، می‌توانید نزد دندانپزشک نمونه‌برداری (بیوپسی) انجام دهید تا مشخص شود که آیا سلول‌های بالقوه خطرناک وجود دارد یا خیر. اگر لکوپلاکیا حساس باشد، سرطان باید با بیوپسی رد شود.
اریتروپلاکیا
اریتروپلاکیا (Erythroplakia) به شکل یک لکه قرمز است که در هرقسمتی از دهان می‌تواند ایجاد شود، اما بیشتر کف دهان یا بافت لثه پشت دندان‌های عقبی دیده می‌شود.
علت زخم دهان اینجا نیز ناشناخته است اما به احتمال زیاد با سیگار کشیدن (یا مصرف تنباکو به اشکال دیگر) و نوشیدنی‌های الکلی ارتباط دارد. تحریک مزمن و تغذیه نامناسب هم می‌توانند از عوامل موثر باشند.
اریتروپلاکیا به اندازه لکوپلاکیا شایع نیسست، اما بیشتر این ضایعه‌ها هنگام بیوپسی، پیش سرطانی یا سرطانی هستند. زخم‌های قرمزرنگی که در عرض یک یا دو هفته خوب نمی‌شوند، باید توسط دندانپزشک معاینه شوند (حتی اگر سیگار نمی‌کشید یا الکل نمی‌نوشید).
زبان سیاه مودار
زبان سیاه مودار (Black Hairy Tongue) دقیقا یک زخم نیست و وقتی اتفاق می‌افتد که برجستگی‌هایی روی زبان ایجاد شود، و باکتری‌های دهان در آنها به دام بیفتند. در نتیجه این اتفاق زبان سیاه و مودار به نظر می‌رسد.
علل این وضعیتِ بدون درد می‌تواند مصرف آنتی‌بیوتیک، بهداشت نامناسب دهان، سیگار کشیدن، نوشیدن چای یا قهوه زیاد و تولید بزاق ناکافی در دهان باشد. صرفا مسواک زدن زبان (یا استفاده از مسواک زبان) می‌تواند این مشکل را برطرف کند؛ هرچند گاهی داروی زخم دهان نیز ضروری خواهد بود.
لیکن پلان دهانی
لیکن پلان (Lichen Planus) اختلالی است که شامل بثورات مزمن، خارش‌دار، التهابی یا زخم دهان و همچنین پوست می‌شود. زخم این بیماری شامل لکه‌های سفید یا تغییرات سفید توری-مانند باشد، و ضایعات طرفین زبان، داخل گونه و روی لثه معمولا حساس یا دردناک هستند.
علت زخم دهان لیکن پلان ژنتیکی است، و به واکنش مزمن سیستم ایمنی بدن مربوط می‌شود. این بیماری خودایمنی معمولا در دوران میانسالی یا پس از آن رخ می‌دهد، مسری نیست و خطر بالایی برای سرطانی شدن ندارد.
مشابه آفت، درمان سریع زخم دهان برای این مشکل هم موجود نیست، و تنها می‌توان ناراحتی و درد آن را تسکین داد. در صورت نیاز، شست‌وشو، پماد یا قرص توسط دندانپزشک تجویز می‌شود. تشخیص را می‌توان با بیوپسی و مشخصات بالینی تایید کرد.
زبان جغرافیایی
زبان جغرافیایی (Geographic Tongue) به حالتی گفته می‌شود که زبان بخش‌هایی از برجستگی ظریف خود را از دست می‌دهد. نتیجه این اتفاق ظاهری مانند نقشه جغرافیا روی این عضو است. جالب است بدانید که محل، اندازه و الگوی لکه‌های این نقشه می‌تواند در عرض چنددقیقه تا چندساعت تغییر کند.
این زخم داخل دهان کاملا بی‌خطر و خوش‌خیم است، و خطر عفونت یا سرطان ندارد. این عارضه حتی معمولا به درمان احتیاج ندارد؛ هرچند در صورت دردناک بودن، می‌توان از مسکن‌های بدون نسخه و داروهای ضد التهاب استفاده کرد.
سوختگی آسپرین
گاهی اوقات برای تسکین دندان درد خود این قرص را نزدیک دندان ملتهب و داخل گونه خود می‌گذارند. اینکار به جای تسکین سریع‌تر درد، باعث می‌شود که اسید موجود در آسپرین لثه یا گونه را بسوزاند و بافت ملتهبی به جا بگذارد.
جلوگیری از سوختگی آسپرین بسیار ساده است: باید آن را به همراه آب قورت داد. برای درمان خانگی زخم دهان در اثر سوختگی آسپرین هم صرفا باید به آن زمان داد. سوختگی‌های ساده معمولا ظرف حدود دوهفته خوب می‌شوند.
برجستگی‌های کاذب
برجستگی‌های کاذب یا پاپیلیت زبانی گذرا (Transient Lingual Papillitis) یک وضعیت شایع، بی‌خطر و گذراست، که به دلیل تورم و التهاب جوانه‌های چشایی ایجاد می‌شود. پاپیلیت زبانی باعث می‌شود که جوانه‌های چشایی مانند تاول‌های کوچک قرمز یا سفید روی زبان به نظر برسند.
علت زخم دهان در این حالت مشخص نیست، اما گفته می‌شود که می‌تواند با استرس، هورمون‌ها، شوک‌های جزئی مانند گاز گرفتن زبان یا مصرف برخی غذاها مرتبط باشد. این عارضه می‌تواند ناراحت‌کننده باشد، اما پس از چندروز خود به خود از بین می‌رود. تا زمان رفع کامل التهاب، داروهای بی‌حس‌کننده خوراکی می‌توانند مفید باشند و ناراحتی فرد را تسکین دهند.
دهان خندقی
دهان خندقی (Trench Mouth) یا ژنژیویت اولسراتیو نکروزکننده حاد (Acute Necrotizing Ulcerative Gingivitis) بسیار دردناک است. این مشکل به صورت زخم‌های زرد مایل به سفید ظاهر می‌شود که به راحتی خونریزی می‌کنند.
علت زخم دهان خندقی عفونت ناشی از (در درجه اول) عدم رعایت بهداشت دهان و دندان است، اما استرس و سیگار کشیدن هم در عود آن موثر هستند. بیماران اغلب طعم فلزی در دهان خود و احساس جدا شدن دندان‌هایشان را گزارش می‌کنند. در برخی موارد، بیماران دچار تورم غدد لنفاوی، تب و خستگی هم هستند. برای درمان باید در اسرع وقت با مشورت دندانپزشک مشورت کرد.
ژنژیویت
برخی از انواع زخم دهان به دلیل بیماری‌های لثه و دندان ایجاد می‌شوند، از جمله این مورد. هنگام بروز بیماری پریودنتال (لثه)، باکتری‌های موجود در پلاک دندانی در امتداد خط لثه تجمع می‌کنند. ژنژیویت (Gingivitis) یا التهاب لثه اولین مرحله و در واقع خفیف‌ترین نوعِ این بیماری است، که خود را با قرمزی، ورم و خونریزی لثه نشان می‌دهد.
درمان خانگی زخم دهان در این حالت چندان توصیه نمی‌شود، و بهتر است در اولین فرصت به دندانپزشک مراجعه کرد. رعایت بهداشت دهان و دندان به پیشگیری از بیماری پریودنتال کمک زیادی می‌کند. اما استعمال دخانیات، رژیم غذایی نامناسب و استرس می‌تواند آن را بدتر کند.
پریودنتیت
پریودنتیت (Periodontitis) یا عفونت لثه یکی از بیماری های لثه است که مرحله‌ای پیشرفته‌تر از بیماری این بافت است. در این مرحله التهاب آنقدر پیشرفت می‌کند که لثه‌ها دچار عقب‌نشینی می‌شوند. حفره‌های ایجادشده به دلیل این اتفاق هم جرم، پلاک و بقایای مواد غذایی را به دام می‌اندازند که نهایتا منجر به عفونت و آبسه می‌شود.
پریودنتیت به استخوان نگهدارنده دندان هم آسیب می‌رساند و می‌تواند باعث لق شدن و افتادن دندان‌ها شود. برای جلوگیری از پیشرفت بیماری و بروز زخم‌های عمیق، باید در مراحل اولیه (ژنژیویت) برای درمان زخم دهان و لثه به دندانپزشک مراجعه کرد.
آبسه‌های دندانی
یکیدیگر از زخم‌های مرتبط با مشکلات دندانی، آبسه (Abscesses) است. آبسه‌های دندانی دانه‌های چرکی هستند که در اثر عفونت داخل دندان، عفونت لثه و یا آسیب به دندان ایجاد می‌شوند. این مشکل اغلب دردناک است، اما نه همیشه.
آبسه‌ها می‌توانند باعث تورم صورت و یا بزرگ شدن غدد لنفاوی شوند. در موارد نادر، آنها می‌توانند باعث عفونت گسترده‌تر شوند و حتی زندگی فرد را تهدید کنند. اما در این حالت برای زخم دهان چی خوبه؟
می‌توان با مسکن‌های بدون نسخه درد متوسط را کنترل کرد. از کمپرس سرد هم می‌توان برای کاهش تورم استفاده کرد. مصرف آنتی‌بیوتیک در صورت تجویز هم می‌تواند کمک کند. اما با این وجود، برای آبسه دندان باید به دنبال درمان فوری دندانپزشکی بود. این وضعیت خودبه‌خود درمان نمی‌شود، و آنتی‌بیوتیک‌ها فقط عفونت را در کوتاه‌مدت کاهش می‌دهند.
صدمات دهانی
علت زخم دهان همیشه یک بیماری نیست، و گاهی از صدمه‌های فیزیکی ناشی می‌شود. صدمات دهانی هم می‌تواند باعث خونریزی، زخم و نواحی دردناک شود. اگر دچار چنین آسیب‌هایی شدید،
- یک باند تمیز یا دستمال تاشده را روی زخم قرار دهید و محکم فشار دهید.
- بنشینید و فشار را حداقل به مدت ۱۰ دقیقه روی ناحیه آسیب‌دیده حفظ کنید (دراز نکشید).
- اگر نمی‌توانید خونریزی را کنترل کنید، فورا به پزشک مراجعه کنید.
- برای تسکین تورم و درد از کمپرس سرد استفاده کنید.
- به دنبال مهاینه دندانپزشکی باشید تا دهان و دندان‌های شما برای آسیب جدی بررسی شوند.
دهان را نمی‌توان استریل کرد، بنابراین همیشه خطر عفونت زخم دهان وجود دارد. دهانشویه آب نمک می‌تواند به جلوگیری از این مشکل کمک کند.
لب یا گونه گاز گرفته شده
گاز گرفتن لب یا گونه ممکن است هنگام غذا خوردن یا در نتیجه زمین خوردن ایجاد شود. گازهای جدی‌تر گاهی اوقات پس از بی‌حسی موضعی و موقتی توسط بیمار دیده می‌شوند. اگر بیمار ناحیه بی‌حس را بمکد، گاز بگیرد یا مالش دهد، بدون اینکه متوجه شود می‌تواند به بافت آسیب برساند.
در این حالت زخم دهان و ناحیه آسیب‌دیده معمولا شبیه سوختگی شیمیایی است؛ و هنگام بازگشت احساس ممکن است بسیار دردناک باشد. تورم و عفونت نیز ممکن است رخ دهد. دهانشویه آب نمک گرم می‌تواند به بهبودی کمک کند. اگر عفونت رخ داد، به دندانپزشک مراجعه کنید.
زخم‌های تروماتیک و نواحی دردناک
زخم دهان و نواحی دردناک ممکن است در اثر آسیب به بافت و در هرجایی از دهان ایجاد شوند. دندان مصنوعی و پروتزهای متحرک، بریس‌ها، پلاک‌ها، مسواک، مواد شیمیایی، آلرژی، تغذیه نامناسب، عفونت و هورمون‌ها همگی می‌توانند باعث ایجاد زخم شوند؛ زخم‌هایی که می‌توانند بسیار دردناک باشند.
اینجا هم می‌توان از غرغره آب نمک گرم به عنوان درمان خانگی زخم دهان استفاده کرد. محصولات بدون نسخه از داروخانه همباعث تسکین موقت می‌شوند. اگر زخم‌ها در مدت پیش‌بینی‌شده برطرف نشود و حالتی مزمن به خود بگیرند، باید به دندانپزشک مراجعه کرد.
مطالب مرتبط: مسواک زدن صحیح در ارتودنسی
سرطان دهان
زخم ناشی از سرطان دهان (Oral Cancer) می‌تواند روی لب‌ها، زبان، داخل گونه، لثه، کام (سقف دهان) یا کف دهان ظاهر شود. این سرطان ممکن است به صورت یک ضایعه سفید یا قرمز، توده یا زخم ظاهر شود و معمولا در ابتدا کوچک و بدون درد است، اما می‌تواند به سرعت رشد کند و گسترش یابد.
سیگار و سایر اشکال مصرف تنباکو با ۷۰ درصد موارد سرطان دهان مرتبط هستند. نوشیدن مشروبات الکلی هم می‌تواند شانس ابتلا به آن را افزایش دهد.
بسیاری از سرطان‌های دهان طی معاینات روتین دندانپزشکی کشف می‌شوند. کنترل لکوپلاکیا و اریتروپلاکیا می‌تواند از ایجاد برخی از سرطان‌های دهانی جلوگیری کند. برخی از آنها هم می‌توانند شبیه تغییرات خوش‌خیم باشند، و در نتیجه باعث شوند که تشخیص زودهنگام دچار تاخیر شود.
علت زخم دهان چیست؟
همان‌طور که در ادامه حین بررسی انواع زخم دهان خواهیم دید، زخم‌های دهان می‌توانند ناشی از سرطان دهان (به ندرت) یا عفونت‌های باکتریایی، ویروسی یا قارچی باشند. برخی از علت‌های دیگر عبارت‌اند از:
- تحریکات، مانند پروتزهایی که به درستی جا نمی‌شوند و روی بافت‌های نرم دهان ساییده می‌شوند
- شل شدن سیم‌های ارتودنسی یا لبه‌های تیز دندان شکسته یا پرکردگی‌هایی که شل شده‌اند
- حساسیت شدید به مواد موجود در برخی از خمیردندان‌ها یا دهانشویه‌ها
- دارو، عوارض جانبی درمان سرطان یا واکنش به شیمی‌درمانی
- بیماری‌های خاص پوستی، دهانی یا سیستمیک
انواع مختلفی از این زخم‌ها وجود دارد، اما شایع‌ترین آنها آفت، تبخال، لکوپلاکیا و برفک دهان هستند که معرفی‌شان کردیم.
درمان زخم دهان و جلوگیری از آن
برخی افراد ممکن است گه‌گاه لکه‌هایی با رنگ متفاوت و بدون درد را در دهان خود تجربه کنند. اکثر آنها (همان‌طور که دیدیم) بی‌ضرر هستند و در عرض یکی-دو هفته ناپدید می‌شوند یا بدون تغییر می‌مانند.
با این حال، برخی از زخم‌ها یا لکه‌ها می‌توانند جدی باشند و به بررسی توسط متخصص محتاج باشند. به عنوان مثال، سرطان دهان ممکن است در ابتدا دردناک نباشد، اما می‌تواند کشنده باشد. به همین دلیل معاینه منظم دندانپزشکی مهم است.
از دندانپزشک خود بخواهید هر لکه یا زخم دهان که ظرف دو هفته بهبود نمی‌یابد، معاینه کند (حتی اگر دردناک نیستند). متخصص معمولا می‌تواند نوع زخم یا لکه دهان را بر اساس ظاهر و محل آن تشخیص دهد. بیوپسی یا نمونه‌برداری از بافت هم می‌تواند علت زخم دهان را دقیقا مشخص کند؛ هرچند اینکار اغلب برای رد یا تایید احتمال سرطان انجام می‌شود.
برای جلوگیری از این زخم‌ها یکسری توصیه‌های عمومی نیز وجود دارد که در ادامه ملاحظه‌شان می‌کنید:
- برنامه منظمی برای ویزیت دندانپزشکی داشته باشید.
- به آنچه می‌خورید و می‌نوشید و عادات غذایی‌تان دقت کنید، تا بتوانید آلرژی‌ها را سریع‌تر تشخیص دهید.
- فهرستی از محصولات بهداشت دهان و دندان (خمیر دندان، دهانشویه و غیره) که استفاده می‌کنید و باعث بروز واکنشی در شما نمی‌شوند، تهیه کنید و آن را نگه دارید.
- از مصرف کلیه محصولات تنباکو خودداری کنید. همچنین اگر مشروبات الکلی می‌نوشید، اینکار را در حد اعتدال انجام دهید.
در صورت مشاهده هرگونه تغییر در دهان از جمله درد یا ناراحتی، یا وجود زخم در دهان (حتی اگر دردناک نباشد)، به دندانپزشک مراجعه کنید. برای سرطان دهان، تشخیص زودهنگام و درمان می‌تواند شانس بهبودی را افزایش دهد.
درمان سریع زخم دهان
درمان سریع زخم دهان را می‌توان از داروهای مناسب برای این ضایعه‌های دهانی انتظار داشت، از جمله:
- داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی مانند آسپرین یا ایبوپروفن
- دهانشویه حاوی استروئید دگزامتازون
- بالم‌های لب دارویی فرموله‌شده برای زخم‌های آفتی یا هرپس ۱
هریک از این موارد معمولا توسط متخصص به عنوان داروی زخم دهان تجویز می‌شود، و استفاده سرخود از آنها توصیه نمی‌شود. مگر اینکه نمونه‌های مشابه و بدون نسخه را پیدا کنید.
در کنار مصرف داروی مناسب، محدود کردن غذاهای تند، داغ و اسیدی، تعویض مسواک خشن با یک مدل نرم‌تر، ملایم مسواک زدن و نخ دندان کشیدن و یا استفاده از گارد برای محافظت از بافت نرم دهان در طول شب هم می‌تواند به درمان سریع زخم دهان کمک کند.
درمان خانگی زخم دهان
همان‌طور که دیدیم، بیشتر زخم‌ها بی‌خطر هستند و به مرور بهبود می‌یابند. در این بازه، می‌توان به کمک یکسری روش‌های طبیعی و بی‌خطر التهاب این ضایعات را تا حد خوبی کاهش داد، و بعضا حتی روند بهبودی را کوتاه کرد. البته باید یادآوری کرد که این روش‌ها اکثرا برای آفت دهان مفید و موثر هستند.
علاوه بر دهانشویه آب نمک گرم که چندبار به آن اشاره کردیم، اجازه دهید ببینیم دیگر برای زخم دهان چی خوبه:
- اعمال شیر منیزیم (شربت معده) روی ناحیه ملتهب
- قرار دادن یخ روی زخم‌ها یا صرفا مکیدن نخ
- قراردادن چای کیسه‌ای مرطوب روی ناحیه ملتهب
- استفاده از دمنوش‌های گیاهی (خنک‌شده) مانند چای بابونه یا ریشه شیرین‌بیان به عنوان دهانشویه
- قرار دادن ژل تازه آلوئه‌ورا روی ناحیه ملتهب
درمان زخم زبان با جوش شیرین
بین روش‌های خانگی، درمان زخم زبان با جوش شیرین بسیار محبوب است و درباره آن سوال می‌شود. جوش شیرین می‌تواند باعث بهبودی این زخم‌ها شود، و یا حداقل به تسکین آنها کمک کند.
با حل کردن یک یا دو قاشق چای‌خوری جوش شیرین را در یک لیوان آب گرم می‌توان یک دهانشویه آرام‌بخش تهیه کرد. می‌توان با چوش شیرین خمیری هم درست کرد و آن را روی محل زخم قرار داد. اما به نظر می‌رسد روش اول برای درمان زخم زبان با جوش شیرین امن‌تر و مناسب‌تر باشد.
چه موقع برای زخم داخل دهان به متخصص مراجعه کنیم؟
در طول متن توضیح دادیم که همه زخم‌های دهان به مراقبت فوری پزشکی احتیاجی ندارند. اگر زخم چندین‌باره ظاهر می‌شود، باید با متخصص صحبت کرد. آنها می‌توانند تعیین کنند که آیا ضایعات دهانی به یک بیماری زمینه‌ای مرتبط هستند یا خیر.
همچنین اگر ضایعاتی به قطر بیش از ۱ تا ۱.۵ سانتی‌متر دارید یا اگر زخم با موارد زیر همراه است، به دندانپزشک یا پزشک گوش، حلق و بینی برای درمان زخم دهان مراجعه کنید:
- تب
- درد شدید
- زخم‌هایی که پس از دو یا حداکثر سه‌هفته بهبود نیافته‌اند
- تاول
- بثورات پوستی
- اسهال
- درد مفاصل
بیشتر افرادی که دچار زخم‌های دهانی می‌شوند، هیچ اثر طولانیمدتی را تجربه نمیکنند. اما برخی دیگر متوجه می‌شوند که زخم‌ها هرازگاهی دوباره ظاهر می‌شوند. اگر فرد تحت استرس باشد یا سیستم ایمنی ضعیفی داشته باشد، این احتمال بیشتر هم می‌شود.
