برخی از بیماران ممکن است بعد از درمان ارتودنسی به‌دلیل بدشدن ظاهر دندان‌های خود به متخصص ارتودنسی مراجعه کنند. این افراد اغلب به‌دلایلی از قبیل نامرتبی دندان‌ها و یا فاصله‌ی بین دندان‌ها به پزشک خود مراجعه می‌کنند. به چنین مشکلاتی که پس از درمان ارتودنسی ممکن است رخ می‌دهد برگشت دندان بعد از ارتودنسی می‌گویند.
آیا بعد از ارتودنسی دندان برمیگردد؟ برگشت دندان بعد از ارتودنسی یکی از رایج‌ترین مشکلاتی است که معمولا در ارتودنسی با براکت‌های فلزی و یا الاینرهای جدید مشاهده می‌شود. در ادامه با ما همراه باشید تا به علل و درمان برگشت ارتودنسی، بپردازیم.
برگشت دندان بعد از ارتودنسی چیست؟
عود یا برگشت دندان بعد از ارتودنسی به معنای از دست دادن نتایج به دست آمده از درمان ارتودنسی و تمایل دندان‌ها برای بازگشت به موقعیت قبلی خود تعریف می‌شود. برای دستیابی به نتایج پایدار درمان ارتودنسی، باید از اصلاح کامل مال اکلوژن و قرارگیری اکلوژن (فک و دندان‌ها) در موقعیت مناسب اطمینان حاصل شود. (به نقل از کتابخانه ملی پزشکی آمریکا NLM)
Relapse involves the loss of stability of orthodontic results and is defined as the tendency of teeth to return to their previous position prior to treatment. Therefore, to achieve stable orthodontic treatment results, good stable occlusion must be ensured, and sometimes, overcorrection of malocclusions
عوامل مختلفی وجود دارد که تمایل طبیعی دندان‌ها به حرکت و جابجایی را تشدید کرده و باعث برگشت دندان بعد از ارتودنسی می‌شوند. که در ادامه به توضیح این موارد می‌پردازیم.
علت‌های برگشت ارتودنسی
قابل ذکر است که حتی با رعایت تمام نکات بعد ازارتودنسی و استفاده از بهترین ریتینرها (نگهدارنده) موجود نیز نمی‌توان مانع حرکات بسیار جزئی دندان‌ها شد. بافت‌هایی (لثه واستخوان) که مسئول مراقبت از دندان هستند به مرور زمان دستخوش تغییر شده و در نتیجه باعث تغییر شکل و کجی ریتینرها می‌شوند.
استفاده نکردن از ریتینرها و یا استفاده از ریتینرهای شکسته و تغییر شکل داده، معمولا موجب برگشت ارتودنسی می‌گردند.
اگر بعد از درآوردن سیم کشی به‌طور منظم از ریتینرها استفاده نشود و یا در فاصله زمانی کوتاه (کمتر از ۱سال) بعد از درآوردن براکت‌ها، اقدام به درآوردن ریتینرها کنیم، بافت‌های حمایت‌کننده فرصت کافی برای ثبات نداشته و در نتیجه برگشت دندان بعد از ارتودنسی رخ می‌دهد.
اگر ۱۲ ماه بعد از درآوردن براکت‌ها نیز به‌طور منظم از ریتینرها استفاده نکنیم و یا آن‌ها را از دندان جدا کنیم، رشد پیوسته فک موجب برگشت ارتودنسی خواهد شد. در ادامه برخی از علت های شایع برگشت ارتودنسی را بیشتر بررسی می کنیم.
تغییرات فک در دوران بلوغ
در برخی افراد تغییرات فک در دوران بلوغ ممکن است زیاد باشد و یا ایجاد تغییر در فک پس از اتمام بلوغ مجددا به حالت قبلی برگردد. در این شرایط اگر فرد قبل از دوران بلوغ و یا هنگام رسیدن به سن بلوغ در حین درمان ارتودنسی باشد، ممکن است تنظیم کردن دندان به وسیله بریس ها را دچار مشکل کند.
این مورد به این دلیل است که حرکات فک در حین درمان ارتودنسی و یا بعد از آن زیاد بوده و سیم های ارتودنسی توانایی حفظ کامل شکل دندان ها را نداشتند. معاینات و مراجعات منظم قبل و حین درمان ارتودنسی می تواند از این مورد تا حد زیادی جلوگیری کند.
کشیدن دندان یا وجود دندان خراب از علت های برگشت ارتودنسی
این مورد در دو حالت می تواند اتفاق بیفتد؛ حالت اول زمانی است که بعد از اتمام ارتودنسی، به دلیل خرابی شدید فرد نیاز به کشیدن یک یا تعداد بیشتری از دندان ها خود داشته باشد. در این حالت فضای اضافه بین دندان ها ایجاد شده که از ثابت نگه داشتن فرم فک و دندان جلوگیری می کند. این فضای بین دندان ها می تواند به مرور زمان باعث برگشتن ارتودنسی شود.
در حالت دوم، زمانی که فرد قبل از درمان ارتودنسی از کشیدن دندان برای ارتودنسی (مانند دندان عقل) جلوگیری کند، این دندان ها به دلیلی رشد نامناسب می تواند ارتودنسی را به حالت قبل برگرداند و مجددا باعث نامرتب شدن دندان ها شود.
عدم رعایت مراقبت های ارتودنسی
پزشک شما همیشه توصیه هایی را در طول درمان ارتودنسی و بعد از آن به شما می گوید که بسیار مهم و لازم به اجرا هستند. این مراقبت های از روز اول ارتودنسی تا مدت زمانی بعد از آن نیز ادامه دارد و در صورتی که نادیده گرفته شود می تواند باعث برگشت دندان بعد از ارتودنسی شود.
برخی از موارد رعایت نکردن مراقبت های ارتودنسی شامل موارد زیر است:
- عدم توجه به توصیه های پزشک درباره زمان شروع ارتودنسی و اقدامات قبل از آن
- مراجعه نکردن به متخصص ارتودنسی به صورت منظم در طول دوره درمان برای تنظیم بریس ها
- مراقبت نکردن از دندان و خوردن ضربه به بریس ها یا فک
- عدم رعایت بهداشت دندان و تغذیه ارتودنسی که موجب خرابی یا پوسیدگی دندان و در نتیجه برگشت ارتودنسی می شود
- استفاده نکردن از نگهدانده ارتودنسی بعد از اتمام درمان و برداشتن بریس ها
باز شدن فضای دندان ها بعد از ارتودنسی
برگشت دندان بعد از ارتودنسی به دلیل باز شدن فضای بین دندان‌ها نیز رخ می‌دهد. این اتفاق در افرادی دیده می‌شود که بعد از ارتودنسی یک دندان یا چند دندان خود را از دست بدهند یا بکشند. وجود فضای خالی موجب حرکت دندان‌ها و بهم ریختن نظم و ترتیب آن‌ها می‌شود.
دندان قروچه
دندان قروچه و عادت به ساییدن دندان‌ها به هم، همانطور که روند درمان ارتودنسی متحرک و ثابت را مختل می‌کند موجب برگشت ارتودنسی نیز می‌شود. فشار ناشی از دندان قروچه، فک پایین را به جلو رانده و فشار زیادی به دندان‌های فک بالا وارد می‌کند.
تکرار این عمل و اعمال فشار مداوم، موقعیت قرارگیری دندان‌های مرتب شده را تحت تاثیر قرار داده و باعث از دست رفتن نتایج ارتودنسی خواهد شد.
دندان نهفته
آیا بعد از ارتودنسی دندان برمیگردد؟ بله وجود دندان نهفته و عدم درمان آن قبل از ارتودنسی می‌تواند باعث تغییر موقعیت سایر دندان‌ها و ایجاد فضای خالی بین آن‌ها شود که در هر صورت نتیجه آن برگشت ارتودنسی است.
شکستگی دندان‌ها، تغییر در نحوه قفل شدن دندان‌ها با هم و آسیب رساندن به ریشه دندان‌های مجاور از دیگر عوارض دندان نهفته درمان نشده است که نتایج ارتوددنسی را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
بالا رفتن سن
با بالا رفتن سن، به تدریج بافت نگهدارنده اطراف دندان‌ها ضعیف‌تر می‌شود. از این رو اعمال فشار یا برخورد ضربه، بیش از گذشته موقعیت قرارگیری دندان‌ها را تحت تاثیر قرار داده و موجب حرکت و کج شدن آن‌ها را در پی دارد. در واقع احتمال برگشت دندان بعد از ارتودنسی با افزایش سن بیشتر می‌شود.
ضربه خوردن به دهان
ضربه خوردن به دهان یا صورت می‌تواند به بافت لثه و ریشه دندان‌ها آسیب وارد کرده و باعث جابجایی و کج شدن آن‌ها شود. فرقی ندارد این ضربه ناگهانی در یک حادثه رانندگی اتفاق بیفتد یا در مسابقات ورزشی توپ یا مشت حریف به صورت شما برخورد کند.
توصیه می‌شود برای جلوگیری از اینگونه رخدادها، بعد از ارتودنسی بیش از پیش سر و صورت خود را از آسیب حفظ کنید.
ژنتیک
یکی از دلایل ناهنجاری‌های فک و نامرتبی دندان‌ها، ژنتیک و وراثت است. این عامل قدرتمند حتی بعد از درمان ارتودنسی نیز بر وضعیت قرارگیری دندان‌ها تاثیر می‌گذارد و باعث برگشت ارتودنسی می‌شود.
بنابراین پاسخ سوال “آیا ارتودنسی برگشت دارد؟” برای افراد با سابقه خانوادگی بهم ریختگی دندان‌ها، بیش از سایر افراد مثبت است. این موضوع ربطی به روش درمان ارتودنسی (ارتودنسی ثابت با براکت‌های فلزی یا سرامیکی، ارتودنسی متحرک با الاینرهای اینویزیلاین) ندارد.
علت کج شدن دندان بعد از ارتودنسی
آیا ارتودنسی برمیگردد؟ بله احتمال کج شدن دندان بعد از ارتودنسی وجود دارد. دلیل این امر را می‌توان در عوامل زیر جستجو کرد:
- بیماری و مشکلات دهان و دندان: عدم درمان به موقع التهاب لثه و عفونت دندان، می‌تواند علت کج شدن دندان بعد از ارتودنسی باشد.
- افزایش سن: تغییرات طبیعی فرم فک و استخوان‌ها و سست شدن بافت‌های نگهدارنده دندان‌ها در اثر بالا رفتن سن ممکن است برگشت درمان و کج شدن دندان بعد از ارتودنسی را به همراه داشته باشد.
- ضربه و فشار اضافه: برخورد هر گونه ضربه ناگهانی یا اعمال فشار بیش از حد و مداوم یکی دیگر از علل کج شدن دندان مرتب شده است.
- ترمیم دندان: اگر روکش دندان ترمیم شده به درستی انجام نشود، به دندان‌های مجاور فشار وارد کرده و نظم آن‌ها را به هم می‌زند.
گزینه های درمان برگشت دندان بعد از ارتودنسی
اگر احساس کردید که بعد از گذشت دوره درمان ارتودنسی، دندان های شما در حال تغییر شکل یا برگشت هستند، بهتر است برای درمان برگشت ارتودنسی اقدام کنید تا وضعیت بدتر نشود. پس از معاینه توسط متخصص ارتودنسی، تشخیص برای روش های درمان برگشت پس از ارتودنسی داده می شود.
متخصص ترجیحا روش های ساده تر و استفاده مجدد از ریتینر ها را پیشنهاد می کند اما در صورتی که مدت طولانی از برگشت دندان گذشته باشد و وضعیت فک و دندان بهم ریخته باشد، نیاز به درمان مجدد ارتودنسی است.
بررسی وضعیت دندان‌ها بعد از ارتودنسی
اگر تغییرات بسیار جزئی در ظاهر دندان‌ها رخ داده باشد، نگهدارنده‌ها به خوبی مراقبت شوند و یا به‌طور منظم استفاده شوند نیاز به هیچ مداخله‌ای نخواهد بود اما با تمام این حرف‌ها بهتر است وضعیت دندان‌ها چند ماه بعد از ارتودنسی همچنان تحت بررسی باشند.
تهیه ریتینر جدید
این کار به ثبات وضعیت دندان‌ها کمک کرده، در نتیجه مانع برگشت ارتودنسی می‌شود. قابل ذکر است که تهیه انواع ریتینر ارتودنسی جدید رایگان نبوده و بیماران برای تعویض ریتینرها باید مبلغی را هزینه کنند.
گاهی اوقات تغییرات خیلی ناچیز دندان با ریتینرهای متحرک قابل اصلاح می‌باشد. در این حالت استفاده از ریتینر برای چند ساعت در طول روز مفید خواهد بود. هنگامی که فشار ناشی از ریتینرها در رباط لثه به تدریج کمتر می‌شوند متخصص ارتودنسی ممکن است زمان استفاده از ریتینر را تغییر دهد.
در ابتدای استفاده از نگهدارنده میزان ترشح بزاق دهان شما بیشتر از معمول خواهد شد اما نگرن نباشید چرا که درعرض چند روز دهان شما با ریتینر جدید سازگاری یافته و همه چیز به حالت عادی خود بازخواهد گشت.
ارتودنسی مجدد پس از برگشت دندان
اگر برگشت ارتودنسی خیلی چشمگیر باشد ممکن است درمان مجدد ارتودنسی به بیمار پیشنهاد شود. در این مرحله ممکن است براکت‌های فلزی و معمول، براکت‌های سرامیکی و یا حتی براکت‌های نامرئی پیشنهاد شود.
اگر نیاز به ارتودنسی مجدد باشد باید حتما با کمک اشعه ایکس و عکسبرداری یک ارزیابی دقیق از دندان به‌عمل آورد. برای این‌که مشکل برگشت ارتودنسی دوباره رخ ندهد بهتر است اهمیت ریتینرهای ثابت را به بیماران خاطرنشان کنیم.
گزینه‌های ارتودنسی مجدد عبارتند از
- درمان با الاینرهای ساده: مختص تغییرات بسیارجزئی
- براکت‌های ثابت: فقط روی ۶ دندان جلویی قرار می‌گیرد، به‌صورت براکت‌های سرامیکی سفید موجود هستند.
- ارتودنسی نامرئی یا اینویزیلاین
- ارتودنسی ثابت
نوع انتخاب و روش هرکدام بسته به میزان برگشت ارتودنسی و این‌که چند دندان بیمار درگیر این مشکل شده‌اند بستگی دارد. در موارد حادتر حتی گاهی اوقات بیمار مجبور می‌شود دندان خود را بکشد. برای کسب اطلاعات در زمینه هزینه درمان مجدد بهتر است با متخصص ارتودنسی مشاوره کنید.
پیشگیری از برگشت ارتودنسی
برای پیشگیری از برگشت ارتودنسی، تضمین ماندگاری نتایج به دست آمده از درمان و لذت از بردن دندان‌ها صاف و مرتب برای مدت طولانی لازم است نکات زیر را مد نظر قرار دهید:
- استفاده از ریتینر ارتودنسی مطابق با دستورالعمل ارتودنتیست
- مراقبت از صورت و دهان در برابر هر گونه ضربه و فشار ناگهانی و شدید
- استفاده از محافظ دهانی هنگام ورزش یا شرایطی که امکان برخورد ضربه به دندان‌ها وجود دارد
- محافظت از پلاک ارتودنسی
- نگهداری ریتینرهای متحرک در آب برای پیشگیری از تغییر فرم و سایز آن‌ها
- تعویض به موقع ریتینر آسیب دیده و نامناسب
- رعایت بهداشت دهان و تمیز کردن اصولی دندان‌ها، دستگاه ارتودنسی و نگهدارنده‌ها
- استفاده از نایت گارد برای کنترل فشار ناشی از دندان قروچه
- مصرف غذاها و خوراکی‌های نرم
- پرهیز از جویدن ناخن و گاز زدن اجسام سفت و سخت
- مراجعه مرتب به دندانپزشک برای بررسی وضعیت سلامتی و حرکت دندان‌ها
انواع ریتینر برای جلوگیری از برگشت ارتودنسی
دو نوع نگه دارنده ارتودنسی وجود دارد: ثابت و متحرک. انتخاب نوع ریتینر معمولا به نیازهای بالینی هر فرد، درخواست بیمار و رضایت کلی دندانپزشک و بیمار از نحوه مراقبت نگهدارنده بستگی دارد.
- ریتینرهای ثابت معمولا سیم‌های نازک و منعطفی هستند که به کمک ماده‌ای شبیه سیمان یا همان کامپوزیت به پشت دندان‌های قدامی بالا و پایین چسبیده می‌شوند.
- ریتینرهای متحرک ترکیبی از سیم‌های فلزی، مواد اکریلیکی محکم و قلاب هستند. از آن‌جایی که این ریتینرها را می‌توان به‌راحتی از دندان‌ها جدا کرد بنابراین تمیز کردن دندان‌ها به مراتب راحت‌ترخواهد بود.
سه ماه اول طبق تجویز متخصص ارتودنسی و یا دندانپزشک، باید شبانه‌ر‌وز این ریتینرها روی دندان‌ها قرار بگیرند. درصورتی که هیچ تغییری مشاهده نشود با دستور پزشک فقط شب‌ها و یا چند ساعت درطول روز می‌توان از آن‌ها استفاده کرد.
در این مطلب به طور کامل به این سوال پاسخ دادیم که آیا بعد از ارتودنسی دندان برمیگردد؟ اکنون میدانید که برگشت ارتودنسی بخش طبیعی از درمان است اما بدین معنا نیست که در چنین موقعی نمی‌توان هیچ کاری برای اصلاح آن کرد.
اگر پس از یک دوره از ارتودنسی دندان‌هایتان شروع به حرکت و تغییر شکل دادند، بهترین کاری که می‌توانید انجام دهید این است که به متخصص خود مراجعه کنید تا به فکر درمان و اصلاح عارضه بوده و با اقدامات به موقع مانع از برگشت دندان بعد از ارتودنسی شود.
