اپن بایت دندان یکی از ناهنجاری‌های فک و دندان است که باعث می‌شود هنگام بسته شدن فک‌ها دندان‌های جلویی روی هم قرار نگرفته و از هم فاصله داشته باشند. افرادی که ناهنجاری فک از نوع اپن‌بایت دارند برای کارهای معمولی و روزمره مانند صحبت کردن و گاز زدن غذا دچار مشکل می‌شوند. این مال اکلوژن در اغلب بیماران به دلایل ژنتیکی، نواقص رشد و عادات غلط کودکی ایجاد می‌شود. برای آشنایی بیشتر با مال اکلوژن اپن بایت، علل ایجاد و روش‌های درمان آن در ادامه این مقاله همراه ما باشید.
اپن بایت (Open Bite) چیست؟
در حالت طبیعی و نرمال هنگامی که فرد دهان خود را می‌بندد، فک‌ها به حالت تراز روی هم قرار گرفته و بین دندان‌های دو فک فاصله‌ای وجود ندارد. همچنین در وضعیت عادی دندان‌هایی جلویی فک بالا حدود ۲۵ درصد دندان‌های فک پایین را پوشش می‌دهند. اما در کسانی که عارضه اپن بایت یا نیش باز دارند، مشاهده می‌شود با بستن فک‌ها بین دندن‌ها فاصله وجود دارد و به درستی تراز نمی‌شوند. در واقع با وجود Open Bite، حتی با بسته شدن فک‌ها، دندن‌های بالا و پایین به هم نمی‌رسند و با هم تماس ندارند.
انواع اپن‌بایت دندان
دسته بندی های اپن بایت با توجه به اینکه کدام نوع از دندان ها دچار مشکل شده اند، تقسیم بندی می شود. در حالتی که دندان های جلو یا دندان آسیاب مشکل داشته باشد، نوع اپن بات متفاوت است. اپن بایت دندان به طور کلی دارای سه نوع است:
اپن بایت قدامی
اپن بایت قدامی به حالتی گفته می‌شود که دندان‌هایی جلویی دو فک روی هم قرار نمی‌گیرند. این ناهنجاری ممکن است روی چند دندان یا تمامی دندان‌های جلویی تاثیر بگذارد. افرادی که این عارضه را دارند قادر به گاز زدن غذا با دندان‌های جلویی نیستند و صحبت کردن نیز برایشان دشوار است. از این رو بهتر است این افراد هرچه سریعتر برای درمان اقدام کنند.
اپن بایت خلفی
این نوع ناهنجاری حالتی را توصیف می‌کند که دندان‌های عقبی از جمله دندان‌های آسیاب مولار و پرمولر از هم فاصله داشته و هنگام گاز گرفتن و جویدن چیزی را حس نکنند. افرادی که بایت طبیعی دارند، دندن‌های خلفی در فک بالا کمی جلوتر از دندان‌های فک پایین قرار می‌گیرند.
اپن بایت اسکلتی
اپن بایت اسکلتی ناهنجاری است که به دلیل رشد غیر طبیعی استخوان فک و صورت اتفاق می‌افتد. این ناهنجاری یک مشکل ژنتیکی است که باعث رشد و تکامل نامنظم مولرهای استخوان دو فک می‌شود. برای درمان این نوع باز بودن نیش معمولا جراحی ارتوگناتیک صورت می‌گیرد و از این طریق اختلالات استخوان‌های فک و صورت اصلاح می‌شود.
اپن بایت چه علائمی دارد؟
داشتن علائم زیر نشان‌دهنده ناهنجاری اپن بایت دندان است. بنابراین اگر شما یا کودکتان علائم زیر را دارید توصیه می‌شود برای تشخیص دقیق نوع ناهنجاری‌های فک و دندان به ارتودنتیست مراجعه نمایید.
- مشکلات گفتاری و عدم توانایی تلفظ صحیح کلمات
- مشکل در جویدن و بروز مشکلات گوارشی ناشی از آن
- اختلال در بلع غذا
- ترشح غیر طبیعی بزاق دهان و عدم توانایی کنترل آن
- قرار گیری زبان در موقعیت نامناسب
- دندان قروچه
علل بروز ناهنجاری Open Bite
علت بروز ناهنجاری اپن بایت نیش باز معمولا یکی از موارد زیر است.
مکیدن لب پایین
عادت مکیدن لب‌ها که معمولا در کودکان دیده می‌شود باعث کج شدن دندان‌ها یا انحراف فک از مسیر رشد طبیعی خود خواهد شد. نتیجه آن نامتقارن شدن وضعیت فک‌ها است. ادامه عادت مکیدن لب در نهایت مشکلات دائمی برای فک کودک ایجاد می‌کند و باعث ناهنجاری اپن‌بایت می‌شود.
مکیدن انگشت یا پستانک
کودکانی که بعد از سن ۳ تا ۴ سالگی عادت مکیدن انگشت یا پستانک را ترک نکرده‌اند به شدت در معرض ناهنجاری نیش باز قرار دارند. با ادامه این عادت و رفتار غلط در سنین ۵ تا ۶ سالگی که زمان شروع رشد دندان‌های دائمی است، ناهنجاری در فک ایجاد می‌شود که اصلاح آن جز با درمان ارتودنسی امکان پذیر نیست.
فشار دادن زبان به دندان
فشار دادن زبان به دندان که در اصلاح به آن بلع کودکانه گفته می‌شود یکی از علل اصلی بروز اپن بایت دندان است. برخی افراد عادت دارند هنگام بلع غذا، صحبت کردن یا زمان استراحت زبان در دهان، نوک زبان‌شان را به پشت دندان‌های جلویی فشار می‌دهند. اگر این عادت به مدت طولانی ادامه داشته باشد عوارض و ناهنجاری فک را به دنبال دارد.
تنفس دهانی
نفس کشیدن از راه دهان باعث می‌شود ناخودآگاه زبان جلو آمده به دندان‌ها فشار وارد کند. از این رو تنفس دهانی را نیز می‌توان یکی از علل ناهنجاری فاصله داشتن دندان‌ها از هم دانست.
ژنتیک
در مورد اغلب ناهنجاری‌های فک و دندان مانند جلو بودن فک پایین، ژنتیک و وراثت نقش مهمی دارند. در مورد اپن‌بایت نیز این موضوع صادق است و در برخی موارد نادر علت عارضه نیش باز ژن‌هایی هستند که از والدین به فرزندان می‌رسند. در واقع این ژن‌ها هستند که نحوه قرار گیری فک‌ها و موقعیت آن‌ها نسبت به هم را تعیین می‌کنند.
رشد نامناسب استخوان فک و دندان‌ها
ناقص بودن رشد یا رشد نامناسب فک و دندان‌ها در طول دوره رشد نیز یکی از علل ناهنجاری فک و دندان است. لذا والدین باید به رشد اعضای صورت به ویژه استخوان فک را کودکان توجه داشته باشند.
آسیب و تروما
حتی اگر به لحاظ ژنتیکی و عادات غلط کودکی از عارضه Open Bite دور باشید، این ناهنجاری ممکن است در هر سنی به دلیل صدمه و ترومایی که به صورت و استخوان فک وارد می‌شود در شما بروز کند. بنابراین خیلی مراقب صورت خود باشید و آن را از آسیب دور نگه دارید.
عوارض ناشی از ناهنجاری اپن بایت دندان
این نوع مال اکلوژن دندان اگر درمان نشود عوارض زیر را به دنبال دارد:
- اختلالات خواب
- اختلالات گفتاری
- بیماری‌های لثه و پریودنتال
- ساییدگی و پوسیدگی دندان‌ها
- احساس درد و ناراحتی هنگام جویدن غذا
- درد گوش و سردرد مکرر
- اختلال در عملکرد مفصل گیجگاهی فک
- بوی بد دهان به دلیل رشد بیش از حد باکتری‌ها
- مشکلات گوارشی به دلیل جویدن ناقص غذا
- عدم اعتماد به نفس به دلیل نداشتن لبخند زیبا
درمان اپن بایت
درمان اپن‌بایت نسبت به سایر ناهنجاری‌های فک و دندان کمی پیچیده‌تر و چالش برانگیز است. زیرا ماهیت این ناهنجاری به طور کلی با سایر مشکلات فکی و دندانی متفاوت است.
زمانی که شما برای تشخیص اپن بایت، علت بروز آن و شروع درمان به ارتودنتیست مراجعه می‌کنید، او با توجه به فاکتورهای متعددی مانند سن، وضعیت دندان‌های بیمار، شدت ناهنجاری و نوع اپن‌بایت روش درمانی مناسب را برای شما در نظر می‌گیرد.
درمان اپن بایت بدون جراحی با اصلاح رفتار و ترک عادت
اگر کودک شما علائم اپن بایت دندان را دارد به یک متخصص ارتودنسی مراجعه نمایید. برای درمان اپن بایت در کودکان، ارتودنتیست در مرحله اول سعی می‌کند با صحبت کردن کودک را ترغیب کند که رفتار و عادات خود را تغییر دهد. در صورتی که کودک توصیه‌های پزشک را عملی کرده و مکیدن انگشت، لب و پستانک را کنار بگذارد، مشکل او به مرور رفع خواهد شد و بایت حالت طبیعی پیدا می‌کند.
این روش در حالتی که دندان‌های دائمی کودک شروع به رشد نموده اما به طور کامل توسعه نیافته‌اند نیز موثر است. به عبارت دیگر تا قبل از اینکه رشد دندان‌های دائمی و استخوان فک تکمیل نشده است، می‌توان با تغییر عادت ناهنجاری‌های فک را اصلاح کرد.
درمان اپن بایت با ارتودنسی
اگر با اصلاح عادات غلط، ناهنجاری فک رفع نشود، مرحله بعد درمان اپن بایت با ارتودنسی است. ارتودنتیست تلاش می‌کند با کمک ابزارها و تجهیزات خاص، طی مراحل ارتودنسی رشد فک را کنترل کرده و آن را به سمت موقعیت صحیح هدایت کند. در سنین پایین که فک هنوز در حال رشد است ارتودنسی ثابت و فانکشنال بهترین روش‌های درمان هستند. اما برای کودکانی که دندن‌های دائمی آن‌ها کاملا رشد کرده است ترکیب ارتودنسی و اصلاح رفتار پیشنهاد می‌شود.
به طور کلی برای درمان اپن بایت با ارتودنسی از تجهیزات زیر استفاده می‌شود:
سیم کشی دندان و استفاده از هدگیر
برای افراد در سنین پایین که رشد استخوان‌هایشان تکمیل نشده، از قابلیت رشد استخوان فک برای بالا کشیدن دندان‌های عقبی و ایجاد تعادل و توازن بین دندان‌های دو فک و درمان Open Bite استفاده می‌شود. با توجه به شدن ناهنجاری و نامرتبی دندان‌ها ممکن است در کنار هدگیر از بایت بلاک یا بریس‌های ارتودنسی نیز کمک گرفته شود.
در هر صورت چنانچه عادات منجر به اپن‌بایت را ترک نکنید، درمان انجام شده نتیجه ماندگار و دائمی نداشته و احتمال برگشت ناهنجاری وجود دارد.
استفاده از TSAD
مینی‌اسکروها یا دستگاه‌های انکوریج موقت یکی از راهکارهای موثر برای اصلاح موقعیت دندان‌های عقب است. این دستگاه روی دندان‌های عقب فک بالا قرار گرفته و موجب چرخش فک پایین در امتداد مفصل می‌شود. با چرخش فک پایین، دندان‌های جلویی دو فک بیشتر به هم نزدیک شده و ناهنجاری رفع شود. این روش اغلب برای درمان اپن‌بایت قدامی بکار می‌رود.
گگ دهانی یا بایت بلاک
این ابزار ارتودنسی برای کنترل رشد دندان‌های عقبی فک مورد استفاده قرار می‌گیرد. گگ دهانی که از جنس فلز یا پلاستیک است به گونه طراحی و ساخته می‌شود که در ابتدای قرارگیری در دهان فقط دندان‌های مولر دوم با آن در تماس هستند. اما به تدریج که دندن‌های عقبی به سمت داخل حرکت می‌کنند دندان‌های مولر اول و نیش نیز با آن تماس پیدا می‌کنند. این ابزار با کنترل رشد دندان‌ها، فک را به گونه‌ای هدایت می‌کند که بیشتر به سمت جلو و کمتر به صورت عمودی قرار بگیرد.
نگهدارنده عمودی چانه
این ابزار نیز با کنترل رشد عمودی فک به درمان ناهنجاری‌های فک و دندان کمک می‌کند. استفاده از نگهدارنده عمودی چانه باعث می‌شود که زاویه قوس فک پایین کاهش یافته و ارتفاع خلفی دهان افزایش پیدا کند. با این کار فاصله موجود بین دندان‌های دو فک کمتر شده و ناهنجاری اپن بایت بهبود می‌یابد.
درمان اپن بایت با جراحی
با افزایش سن و زمانی که رشد استخوان فک و رویش دندان‌ها تکمیل می‌شود دیگر استفاده از ابزارهای ارتودنسی برای درمان اپن‌بایت میسر نبوده و باید درمان‌های تهاجمی مانند جراحی فک، ارتوسرجری و جراحی ارتوگناتیک صورت بگیرد.
به بیان دیگر درمان اپن بایت در بزرگسالان تنها با جراحی امکان پذیر است. در مواردی که اپن بایت شدید بوده و فرد سن بلوغ و رشد را پشت سر گذاشته باشد ارتودنتیست بیمار را برای جراحی فک به متخصص جراحی فک و صورت ارجاع می‌دهد.
نحوه جراحی فک برای اصلاح Open Bite
برای اصلاح ناهنجاری فک با جراحی، ابتدا استخوان فک در چند بخش برش داده شده و با تغییر موقعیت در جایگاه درست قرار می‌گیرد. به طوری که هنگام بسته شدن دهان، فک و دندان‌ها نسبت به هم تراز و هماهنگ باشند و نیز باز نماند.
سپس استخوان فک در موقعیت جدید با استفاده از پیچ و اسکرو تثبیت می‌شود.سیم کشی دندان‌ها بعد از جراحی و درمان ارتودنسی بخشی از این روش درمانی به حساب می‌آید. مهمترین مزیت این روش نتیج دقیق و ماندگار آن است.
درمان خانگی اپن بایت دندان
آیا می‌خواهید اپن بایت دندان را به روش‌های خانگی و بدون مراجعه به ارتودنتیست درمان کنید؟ باید بگوییم درمان خانگی اپن بایت همان اصلاح رفتارهای غلط کودک است که باعث بروز و تشدید اپن‌بایت می‌شود. اگر بتوانید با تشویق و ترغیب کودک کاری کنید که رفتارهایی مانند مکیدن انگشت، پستانک، مکیدن لب پایین و فشردن زبان به دندان‌ها را ترک کند، به تدریج و ادامه رشد فک و دندان‌ها مشکل اپن‌بایت او رفع خواهد شد. اگر خودتان قادر به اصلاح رفتار کودک نیستید از مشاور یا دندانپزشک کمک بگیرید.
بهترین سن برای درمان اپن بایت
درمان Open Bite در هر سنی قابل انجام است تنها روش درمانی و طول دوره درمان متفاوت خواهد بود. با این حال بهترین سن برای درمان ناهنجاری‌های فک و صورت زمانی است که هنوز دندان‌های دائمی رشد نکرده باشند. در این سن به راحتی با تغییر رفتار و ترک عادات غلط مکل حل می‌شود. به علاوه هزینه و احساس درد و ناراحتی کمتری نیز دارد.
والدین باید برای درمان کودکان دارای مشکل اپن‌بایت در سن حدود ۷ سالگی اقدام کنند. این سن مناسب‌ترین زمان برای شروع اقدامات درمانی است که نتیجه موثرتر و سریع‌تری نیز دارد. در سنین بزرگسالی با پیشرفت و پیچیده شدن مشکل open bite درمان نیز دشوارتر و پرهزینه‌تر خواهد بود.
هزینه ارتودنسی اپن بایت
هزینه درمان اپن بایت برای افراد مختلف، متفاوت است. زیرا روش درمانی که برای هر بیمار به کار می‌رود مختص خود او است و نمی‌توان یک هزینه ثابت برای همه بیماران در نظر گرفت. هزینه درمان به طور معمول به فاکتورهایی مانند شدت ناهنجاری، روش درمانی مورد استفاده، تجهیزات مورد نیاز، تعداد جلسات مراجعه به مطب و تخصص دندانپزشک بستگی دارد. مسلما هزینه درمان اپن بایت در کودکی بسیار کمتر از بزرگسالی است.
اگر بیمار تنها به درمان ارتودنسی نیاز داشته باشد هزینه ارتودنسی اپن بایت بر اساس روش ارتودنسی و ابزارهای مورد استفاده تعیین می‌شود.
کلام آخر
اگر ناهنجاری فک و دندان از نوع اپن‌بایت دارید برای شروع درمان باید به متخصص ارتودنسی مراجعه نمایید. این کار شما را از عوارض این ناهنجاری نجات داده و از پیشرفت عارضه و شدت گرفتن آن جلوگیری می‌کند. متخصص ارتودنسی با توجه به سن بیمار و شرایط و ضعیت او روش درمانی مناسب را برنامه ریزی کرده و مراحل درمان اپن بایت را آغاز می‌کند. طبیعتا هرچه سن بیمار پایین‌تر باشد درمان ساده‌تر، کم هزینه‌تر و موفقیت آمیزتر خواهد بود.
